اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله یک ابزار مشتقه در مالیه است. اختیار معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلغ معینی فروخته می‌شود. خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی (اعم از سهام یا کالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعیین شده‌ای بخرد یا بفروشد.

قرارداد آپشن یا اختیار معامله

قرارداد آپشن یا اختیار معامله به صورت یک قرارداد می باشند. این نوع قرارداد نخستین بار در سال 1973 توسط بورس شیکاگو اجرا شد و در ابتدا زیاد مورد استقبال قرار نگرفت، اما رفته رفته و در طول سالیان سرمایه گذاران زیادی از آن استقبال کردند و امروزه برای بیش از 90 نوع شاخص گوناگون که از جمله آن می توان به NASDAQ و S&p 500 اشاره کرد که قرارداد برای آنها تعریف شده است.

اما ببینیم که قرارداد آپشن یا اختیار معامله به چه معنا می باشد؟

قرارداد آپشن یا اختیار معامله توافقی است که مابین دو طرف معامله صورت می گیرد و جهت تسهیل در معامله کالاهای معاملاتی از جمله ارزهای دیجیتال، سهام و… قابلیت تنظیم شدن را دارند. این نوع معاملات به ویژه جهت پایین آوردن ریسک در معاملات خرید و فروش مورد استفاده قرار می گیرند.

قراردادهای آپشن یا قرارداد های اختیار خرید چیست؟

در این بخش از قرارداد آپشن یا اختیار معامله ببینیم که قراردادهای آپشن یا قرارداد های اختیار خرید چیست؟ اختیار معامله نوعی قرارداد مالی است که بر اساس آن به خریدار حق انتخاب، اما نه تعهد( یعنی الزامی به خرید نخواهد داشت) را می دهد.

در این نوع از قرارداد آپشن یا اختیار معامله خرید کالاهای معاملاتی، اوراق قرضه و… با قیمت تعیین شده و در مدت زمانی که آن هم تعیین شده است انجام می گردد. اقلام و کالاهای نامبرده، کالاهای اساسی نامیده می شوند و در پاسخ این پرسش که خریدار این نوع قرارداد چه زمانی به سود خواهند رسید باید گفت که هر زمان که قیمت آیتم های نامبرده افزایش یابد به سود خواهند رسید.

نکته دیگر که شایان ذکر است در این رابطه دارنده این نوع قرارداد این حق را دارا میباشد که دارایی پایه را با قیمت معین در مدت زمان انقضا یا پیش از آن به فروش رساند.

انواع قراردادهای آپشن کدامند؟

در ادامه بحث در خصوص قرارداد آپشن یا اختیار معامله در این قسمت به بررسی انواع قراردادهای آپشن یا اختیار معامله میپردازیم:

از انواع رایج گزینه هایی که برای انواع قرارداد آپشن یا اختیار معامله داریم: قراردادها به سبک آمریکایی و اروپایی می باشند.

موارد سبک آمریکایی را می توان در هر بازه زمانی قبل از اتمام آن، اعمال کرد. گزینه های سبک اروپایی فقط در تاریخ انقضا قابل اجرا هستند.

جهت انعقاد قرارداد اختیاری معامله باید وثیقه یا وجه تضمین را پرداخت کند(premium).

بعضی از قرارداد آپشن یا اختیار معامله که این اجازه را در هر زمانی پیش از آنکه قرارداد سررسید شود به صاحب آن می دهد که قرارداد را اجرایی کند. این قرارداد قرارداد اختیار آمریکایی نامیده می شود.

نوع دیگری از قرارداد که قرارداد اختیار اروپایی نامیده می شود، تنها در زمان معینی قابلیت اجرا شدن دارند و قبل از آن مجاز به اجرا شدن نمی باشند. شایان ذکر است که انتخاب نام برای این نوع قراردادها به موقعیت جغرافیایی مرتبط نمی باشند و در هرجایی از دنیا میتوانید بنابر خواست و اهداف معاملاتی خود از آن استفاده کنید.

قرارداد اختيار معامله چه تفاوت و تشابهي با قرارداد آتي دارد؟

در این بخش قراردادهای آپشن یا اختیار معامله را با قراردادهای آتی مورد قیاس قرار می دهیم. هر دوی این قراردادها در واقع ابزارهای مشتق شده می باشند. معامله گران بنابر نیازشان از این نوع قراردادها استفاده می کنند. میتوان گفت که مشترکات زیادی بین آنها موجود است اما در عین اینکه مشترکات زیادی دارند یک تفاوت مهم و اساسی در نحوه اجرای این دو قرارداد نیز وجود دارد.

قراردادهای آتی بعد از آنکه سررسید شدند قابل اجرا خواهند بود. به این مفهوم که صاحبان این قرارداد موظف هستند که آیتم ها و یا دارایی های اساسی را مبادله کرده و یا معادل آن وجه نقد دریافت و یا پرداخت نمایند.

اما در مورد قرارداد آپشن یا اختیار معامله تنها در صورتی اجرا خواهند شد که صاحب قرارداد بخواهد آن را اجرا نماید. فروشنده باید آیتم معاملاتی را مبادله نماید.

Call option (کال آپشن):

قرارداد های اختیار خرید است که به خریدار حق انتخاب آیتم معاملاتی مشخص در تایم فریم مشخص و با قیمت مشخص می دهد. از جمله آیتم های معاملاتی می توان به سهام ، اوراق قرضه و هر نوع کالا یا دارایی اساسی اشاره کرد.هنگامی که قیمت افزایش می یابد ،طرف خرید قرارداد های اختیار خرید
Call option سود می کند.

پوت آپشن(put option ) :

بر اساس این قرارداد به صاحب آن این حق داده می شود اما (نه تعهد) که می تواند مقدار تعیین شده از دارایی اساسی در بازه زمانی معین با قیمتس که از پیش مشخص شده به فروش برساند به این قیمتی که از قبل مشخص شده است قیمت اعتصاب گفته میشود(Strike price )

مزایای قراردادهای اختیاری چیست؟

تا به اینجا با مفهوم قراردادهای آپشن یا اختیار معامله آشنا شدیم در این بخش می خواهیم ببینیم که قرارداد آپشن یا اختیار معامله چه مزایایی دارند؟

می توان گفت که قراردادهای آپشن یا اختیار معامله نیز همچون دیگر ابزارهایی که در بازارهای مالی کاربرد دارند دارای نقاط ضعف و قدرتی هستند در اینجا به برخی از نقاط قوت آنها اشاره می کنیم :

• به عنوان یک دستگاه ریسک مورد استفاده قرار می گیرد و می تواند استراتژی های مربوط به پایین آوردن ریسک را برای سرمایه گذاران فراهم نماید.
• این نوع قراردادها دارای انعطاف پذیری بالایی هستند.
• در این نوع قراردادها امکان استفاده از ترکیب راهبردهای معاملاتی و ویژه فراهم می شود.

همچنین به تریدرها و سرمایه گذاران استراتژی های منعطف تر و پیچیده تری از جمله اسپرد و ترکیباتی را می دهند قادرند در هر سناریویی از بازار به معامله گران سود بالقوه بدهند.

• در تمامی روندها کاربرد دارد.
• امکان استفاده از چند معامله همزمان با هم وجود دارد.

سخن پایانی

قرارداد آپشن اختیار معامله چیست؟ یا اختیار معامله یکی از راهها و شیوه های سرمایه گذاری است. چنانچه می دانید راههای سرمایه گذاری در بازار متفاوت هستند. با این وجود هدف هرکسی از این بازار متفاوت می باشد. اما آنچه که مهم است تمامی معامله گران به دنبال یک هدف واحد در بازارهای مالی هستند و آن کسب سود است.
قرارداد آپشن یا اختیار معامله دارای اجزا و عناصری می باشند از این قرار:
سایز(size): یعنی تعداد قراردادهای مورد معامله،
تاریخ انقضا: که بعد از آن تاریخ قادر به اعمال تغییرات نمی باشد.
قیمت معامله است که در آن کالای معاملاتی خرید یا فروش می شود :Strike price
وجه تضمین یا وثیقه است :premium
همچنین به انواع قرارداد آپشن یا اختیار معامله اشاره کردیم و همینطور مزایای آن را برشمردیم.
در پایان با امید به آنکه مقاله فوق برای شما خواننده گرامی مفید واقع شده باشد ما را از نظرات و تجربیات خود آگاه سازید.شایان ذکر است در صورت نیاز به مشاوره و هرگونه پرسش و پاسخ مشاورین بروکر نیکس از طریق چت آنلاین در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهند بود.

منظور از اوراق اختیار معامله چیست؟ انواع اوراق اختیار معامله کدامند؟

در بازار بورس و فرابورس عنوانی با نام اوراق اختیار معامله وجود دارد که میتواند برای بسیاری از سرمایه گذاران و صاحبان سهام فعال در بورس وسوسه انگیز باشد. شاید در حال حاظر برایتان سوالاتی مانند: منظور از اوراق اختیار معامله در بازار سرمایه ایران چیست؟ اختیار معامله چیست و چه کاربردی دارد؟ قرارداد آپشن (Option) یا اختیار معامله در بورس چیست؟ انواع اوراق اختیار معامله و … مطرح باشد. در این پست قصد داریم که به این سوال ها پاسخ دهیم.

مواردی که در این پست مورد بررسی قرار میگیرند:

• منظور از اوراق اختیار معامله چیست؟
• منظور از مشتقه چیست و ابزاهای آن کدام است؟
• مزایای اوراق اختیار معامله
• منظور از حق خرید و حق فروش در اوراق اختیار معامله چیست؟

اوراق اختیار معامله چیست؟

برای پاسخ دهی به این سوال که منظور از” اوراق اختیار معامله چیست؟ “ بهتر است به تعریفی که ویکی پدیا در رابطه با اوراق اختیار معامله ارائه داده است نگاهی کنیم.اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله یک ابزار مشتقه در مالیه است. اختیار معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلغ معینی فروخته می‌شود. خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی (اعم از سهام یا کالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعیین شده‌ای بخرد یا بفروشد.

با توجه به تعریفی که ویکی پدیا از اختیار معامله بیان کرده بود باید گفت که، اختیار معامله در واقع یکی از انواع اوراق بهادار مشتقه است. اختیار معامله در اصل یک قرارداد است که بین فروشنده و خریدار بسته میشود و طبق این قرارداد طرف خریدار ” اختیار معامله” حق این موضوع را دارد که در ازای پرداخت مبلغ مشخص در زمان معین مقدار سهم مشخص شده ای را داشته باشد. البته به این موضع دقت کنید که این اختیار است و فرد حق این موضوع را دارد و حتما الزامی نیست.

در مقابل طرف فروشنده قرارداد “اختیار معامله” با قرار دادن این حق به خریدار مبلغ مشخصی را هنگام عقد قرارداد دریافت میکند و با توجه به مفاد قرار داد آماده فروش دارایی مذکور است. انواع اوراق اختیار معامله ازنظر نوع قرارداد عبارتند از: اوراق اختیار خرید (Call) و اوراق اختیار فروش (Put). انواع اوراق اختیا معامله از نظر نحوه اعمال عبارتند از اوراق اختیار معامله آمریکایی که تا زمان سررسید قابل اجراست و اوراق اختیار معامله اروپایی که فقط در تاریخ انقضا قابل اجراست.

افرادی که اوراق اختیار معامله را می‌خرند خریدار (Holder) و کسانی که آن را می‌فروشند فروشنده (Writer) نام دارند. تفاوت اصلی بین خریداران و فروشندگان این است؛ خریداران حق خرید و خریداران حق فروش (خریداران) اجباری ندارند که خرید یا فروش انجام بدهند. آن‌ها می‌توانند اگر بخواهند از حقوق خود استفاده کنند. این ریسکِ خریداران اختیار معامله را محدود می‌کند، به این‌صورت که بیشترین ضرری که ممکن است متوجه‌ آن‌ها باشد، از دست دادن حق اجرت اختیار معامله است.

اما فروشندگان حق خرید و فروشندگان حق فروش (فروشندگان) مجبور هستند بخرند یا بفروشند. به این معنا که فروشنده ممکن است به قول خود برای خرید یا فروش عمل کند. این یعنی فروشنده‌ اختیار معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی ممکن است خیلی بیشتر از قیمت اجرتِ اختیار معامله را از دست بدهد.
به این دلیل که این اختیار معامله به خریدار فقط حق معامله سهام مشخص شده را داده است و الزامی نیست، اگر خریدار این حق به هر دلیلی به معامله آن سهام جامه عمل نپوشاند فقط مبلغی که برای خرید این حق از فروشنده پرداخت کرده را از دست میدهد.

ابزار مشتقه چیست؟

در قسمت فوق برای تعریف اوراق اختیار معامله به واژه مشتقه اشاره کردیم. در واقع اوراق اختیار معامله اعم از اوراق اختیار فورش و یا اوراق اختیار خرید یکی از انواع ابزار مشتقه هستند. حال به تعریف بازار مشتقه پرداخته و می گوییم ابزار مشتقه (Derivative) چیست؟

بازار مشتقه در برابر بازار نقدی قرار می گیرد. در بازار نقدی کالا یا اوراق بهادار در یک لحظه معامله شده و خرید و فروش انجام می گیرد و کالا تحویل می شود به همین دلیل به بازار نقدی بازار آنی نیز گفته می شود. در بازارهای آنی معاملات در زمان حال و بر اساس قیمت جاری بازار صورت می‌گیرد. اما بازار مشتقه بازاری است که تحویل کالا در زمان معامله انجام نمی شود به همین دلیل به بازار مشتقه بازار آتی نیز گفته می شود. در بازار آتی پرداخت پول و دریافت کالا در آینده اتفاق می‌افتد.

اوراق اختیار معامله قراردادهایی هستند که در بازار مشتقه انجام می گیرند. از آنجایی که ارزش اوراق اختیار معامله به ارزش دارایی های دیگر وابسته است به آن ها اوراق مشتقه گفته می شود.

مزایای اوراق اختیار معامله چیست؟

صاحبان سهام و سرمایه گذاران میتوانند با استفاده از اوراق اختیار خرید از ضرر های احتمالی جلوگیری کنند و یا ضررها را به حداقل ممکن برسانند و در اصل توانایی تطبیق خود را با شرایط روزهای آتی داشته باشند. به عنوان مثال سرمایه گذاران و سهامداران اختیار معامله چیست؟ میتوانند از اوراق اختیار معامله در هنگام سقوط بورس استفاده بسیار کند تا به سود آن تمام شود. از جمله مزایای اوراق اختیار معامله عبارتند از:

• جلوگیری از ضرر بسیار و سود بیشتر
• کاهش ریسک
• سود بهتر
• استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی

اوراق اختیار معامله معمولا برای سرمایه گذاران و سهامدارانی مناسب است که ریسک پذیری بالایی دارند و میتوانند سرمایه گذاری بلند مدت کنند و همین موضوع میتواند برایشان سود بسیار زیادی را به همراه داشته باشد.

منظور از حق خرید و حق فروش در اوراق اختیار معامله چیست؟

عنوان هایی وجود دارد به نام ” حق خرید” و “حق فروش” که در قسمت های فوق به تعریف آن ها کمی پرداختیم اما به طور اختصاصی تر باید بگوییم که، منظور از حق خرید اوراق اختیار معامله این است که طبق قرارداد اختیار خرید، دارنده اوراق اختیار معامله، این حق را دارد تا دارایی خود را در تاریخ معین و با قیمت مشخصی خریداری کند. حق فروش و قرار داد فروش در اوراق اختیار معامله، قرارداد اختیار فروش، این قرارداد به دارنده آن، حق فروش یک دارایی در تاریخ معین و با قیمت مشخص را می دهد.

قرارداد اختیار معامله در زیان: در مورد قرارداد اختیار معامله فروش، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است ، گفته می شود.

قرارداد اختیار معامله در سود: در مورد قرارداد اختیار معامله فروش، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است گفته می شود.

اختیار معامله چیست؟

اوراق اختیار معامله

اوراق اختیار معامله به قراردادی اطلاق می­شود که به دارنده آن حق (و نه تعهد) می­دهد اقدام به خرید یا فروش یک دارایی تعهد شده، با قیمت معین و در یک دوره اختیار معامله چیست؟ زمانی مشخص، کند. اوراق اختیار معامله به دو گروه اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش تقسیم می­شود.

بیشتر بخوانید : اوراق تجاری چیست ؟

اوراق اختیار خرید

اوراق اختیار خرید به خریدار این حق را می­دهد تا دارایی تعهد شده­ ای (مانند سهام) را، با قیمت از پیش تعیین شده ­ای که قیمت توافقی نامیده می­شود، خریداری کند. در مقابل، خریدار اوراق اختیار خرید باید مبلغی را با عنوان صرف برگ اختیار خرید به فروشنده پرداخت کند.

صرف برگ اختیار خرید یک جریان نقدی منفی است که فوری به وسیله ­ی خریدار اوراق خرید به فروشنده پرداخت می­شود. با این حال، چنانچه در زمان انقضای برگ اختیار معامله، قیمت سهام تعهد شده بزرگتر از قیمت توافقی باشد، خریدار منتفع خواهد شد. اگر قیمت سهام تعهد شده بزرگتر از قیمت توافقی باشد (یعنی برگ اختیار خرید با ارزش باشد)، خریدار می­تواند با خرید سهام با قیمت توافقی و فروش فوری آن در بازار سهام با قیمت جاری بازار، اوراق اختیار خرید خود را اعمال کند.

اگر قیمت سهام تعهد شده در زمان انقضای برگ اختیار خرید کمتر از قیمت توافقی باشد (یعنی برگ اختیار خرید فاقد ارزش باشد)، خریدار به خرید برگ اختیار اقدام نخواهد کرد. در این حالت، برگ اختیار خرید، بدون این که اعمال شود، منقضی خواهد شد. این حالت برای وضعیتی که در آن، قیمت سهام تعهد شده در زمان انقضا برابر قیمت توافقی باشد (یعنی برگ اختیار خرید به قیمت بازار باشد) نیز صادق است. در این حالت، خریدار برگ اختیار خرید هزینه ای با عنوان صرف برگ اختیار خرید پرداخته است، در حالی که هیچ جریان نقدی کسب نکرده است.

اوراق اختیار فروش

اوراق اختیار فروش به خریدار اختیار معامله این حق را می­دهد تا دارایی تعهد شده­ای (مانند سهام) را، با قیمت از پیش تعیین شده­ای، که قیمت توافقی نامیده می­شود، به فروشنده­ ی اوراق اختیار فروش بفروشد. در مقابل، خریدار اوراق اختیار فروش باید مبلغی را با عنوان صرف برگ اختیار فروش به فروشنده پرداخت کند.

اگر قیمت سهام تعهد شده، در موعد سررسید، کمتر از قیمت توافقی باشد (یعنی برگ اختیار فروش با ارزش باشد) خریدار به خرید سهام تعهد شده در بازار سهام با قیمتی کمتر از قیمت توافقی اقدام و آن را فوری از طریق اعمال برگ اختیار فروش، با قیمت توافقی خواهد فروخت. اگر قیمت سهام تعهد شده در موعد سررسید بزرگتر از قیمت توافقی باشد (یعنی برگ اختیار فروش فاقد ارزش باشد)، خریدار برگ اختیار فروش هرگز اوراق اختیار معامله را اعمال نخواهد کرد.

همچنین اگر قیمت سهام تعهد شده در موعد سررسید برابر با قیمت توافقی باشد، باز هم خریدار برگ اختیار فروش، اوراق اختیار معامله را اعمال نخواهد کرد (چرا که در این حالت اوراق اختیار فروش به قیمت بازار است) و از آنجا که خریدار اوراق اختیار فروش هزینه ای را با عنوان صرف برگ اختیار فروش پرداخته است، اعمال برگ اختیار فروش نفعی برای او نخواهد داشت.

کلام اخر :

با توجه به مطالب بالا، توجه داشته باشید که دارنده­ ی اوراق اختیار معامله برای تسویه­ اختیار معامله چیست؟ ی وضعیت سرمایه گذاری خود سه راه در پیش دارد.

با اختیار معامله در بورس بیشتر آشنا شویم

اختیار معامله چیست؟ همه چیز درمورد قرارداد اختیار معامله و کاربرد های آن

آنچه شما در این مطلب می خوانید

قرار داد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله (stock option) یک ابزار بسیار مناسب برای کاهش دادن ریسک سرمایه گذاری ، افزایش قدرت نقدشوندگی و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت است . مهمترین نکته در این نوع قرار داد ها کلمه ” اختیار” می باشد که به دو دسته اختیار فروش و اختیار خرید تقسیم می شوند . از قرداد اختیار معامله در شاخص بورس استفاده می شود . اختیار معامله به گروه بزرگی به نام اوراق بهادار مشتقه ( یعنی قیمت دارایی خریداری شده شما به به عوامل دیگری نیز بستگی دارد ) تعلق دارد . در صورتی که قبلا کد معاملاتی دریافت کرده باشید با همان کد می توانید در معاملات قرارداد اختیاری نیاز شرکت کنید .

اختیار معامله ،یک قرارداد بین خریدار و فروشنده است که بر این اساس خریدار می تواند بخش از دارایی درج شده در قرارداد را با قیمت معین و در یک زمان مشخص بخرد یا بفروشد . حال با معنای اختیار معامله چیست آشنا شدیم . اختیار معامله در اوراق بهادار در صورت نداشتن اطلاعات کافی بسیار ریسک پذیر است.

نحوه کارکرد قرارداد دراختیار معامله چیست؟

در اصل خریدار با پرداخت مبلغی معین ، اختیار اعمال (هیچ اجباری در اعمال قرارداد برای خریدار وجود ندارد و تنها در صورت تمایل خریدار اعمال صورت می پذیرد) آن قرارداد را خریداری کرده است و در ابتدا شما تنها مبلغ قرارداد اختیار معامله را پرداخت می کنید.اگر خریدار طی تاریخ تعیین شده در قرارداد تصمیم بگیرد که آن را اعمال کند،فروشنده موظف است به تعهدات خود عمل کند.

اختیار خریدار یا Call Option :

در این قرارداد ، خریدار حق خرید یک سهام ، اوراق بهادار و …. را با قیمتی معین و تا تاریخ مشخصی دارد و هیچ اجباری برای خریدار جهت خرید آن دارایی وجود ندارد . لازم بذکر است خریدار زمانی میتواند در یک قرارداد سود کند که قیمت آن دارایی (سهام ، اوراق بهادار و …) تا تاریخ سررسید بیشتر از قیمت درج شده در قرارا باشد .

اختیار فروش یا Put Option :

خریدار این اجازه را دارد که مقدار مشخصی از یک دارایی را در تاریخ مشخص و با قیمتی معین به فروشنده اختیار معامله بفروشد. در واقع اختیار فروش به خریدار آن، حق فروش دارایی را می‌دهد. باید توجه داشت که افت قیمت سهام اختیار اختیار معامله چیست؟ فروش را با ارزش تر می کند .

قیمت اعمال چیست ؟ (Strike Price)

قیمت اعمال در یک قرارداد اختیار معامله، همان قیمتی است که در زمان عقد قرارداد در آن ذکر می شود و خریدار میتواند هر زمان که بخواهد آن دارایی را با همان قیمت تعیین شده خرید/فروش کند .

انواع قرار داد اختیار معامله چیست؟

1. اختیار معامله آمریکایی: قبل از تاریخ سر رسید قابل اعمال است.
2. اختیار معامله اروپایی: در تاریخ سررسید قابل اعمال است و قبل از تاریخ تعیین شده اجازه هیچگونه اعمالی را ندارد. در حال حاضر در بازار بورس ایران از قرارداد اختیار اروپایی استفاده می شود.

از جمله اختیار قرار دادهای که میتوان از آنها نام برد عبارتند از: اختیار قرارداد برمودا ( این قرارداد تلفیق دو اختیار معامله آمریکایی و اروپایی می باشد ، اختیار قرارداد آسیایی، اختیار قرارداد بلامانع، اختیار قرار داد نا متعارف

ابزار مشتقه چیست و چه کارکردی دارد؟

انواع ابزارهای مشتقه را اینجا بخوانید | بورس به زبان ساده

این شما و این یکی از مفاهیم پیچیده بورسی به نام «ابزارهای مشتقه» اما ما کوتاه نیامده‌ایم و همچنان تلاش می‌کنیم به زبان ساده بنویسیم؛ در این مطلب تلاش می‌کنیم چنین کاری بکنیم و با تعدادی از ابزارهای مشتقه (اختیار معامله، معاملات آتی و غیره) در بازارهای مالی ایران بیشتر آشنا خواهیم شد.

ابزار مشتقه در بازارهای مالی، همان‌طور که از اسم‌شان پیداست، ابزارهایی هستند که از یک دارایی پایه مشتق شده‌اند. شاید درک فلسفه وجودی چنین ابزارهایی برای افرادی که با بازارهای مالی آشنایی ندارند کمی دشوار باشد، اما شاید اگر خودمان را جای تاجران و کشاورزان قدیمی بگذاریم، راحت‌تر بتوانیم فلسفه این ابزارها را درک کنیم!

ابزار مشتقه چیست؟

کشاورزی را فرض کنید که تمام درآمدش از محل فروش محصولی است که در یک فصل خاص برداشت می‌کند. این کشاورز باید تمام سال منتظر فصل برداشت باشد تا به یک درآمد احتمالی از محل فروش محصول برسد. این کشاورز از یک طرف باید هزینه‌های مالی پرورش محصول را متقبل شود و از طرف دیگر باید امیدوار باشد که محصولش دچار آفت نشود یا مثلا در اثر کاهش بارندگی مقدار برداشت محصول کاهش نیابد. یا اینکه در فصل برداشت محصول، بهای محصول کاهش نیابد. به عبارت ساده‌تر، تولید و فروش محصولات کشاورزی با ریسک همراه است و ممکن است این ریسک به کاهش درآمد سالانه کشاورز منجر شود.

اما این کشاورز می‌تواند با پیش‌فروش کردن محصول ریسک کاهش درآمد را از بین ببرد و از طرف دیگر زودتر از موعد برداشت به پول برسد و بخشی از این پول را صرف هزینه‌های تولید محصول کند. در چنین حالتی، «پیش‌فروش محصول» در واقع ابزاری مالی است که کشاورز برای از بین بردن ریسک‌های تولید محصول استفاده کرده است.

کارکرد عمده ابزارهای مشتقه مالی هم در واقع همین است و هدف از طراحی و استفاده از این ابزارها کاهش ریسک معاملات است. برای نمونه بیایید ببینیم چگونه می‌شود از ابزار «اختیار معامله» برای کاهش ریسک استفاده کرد.

استفاده از ابزار اختیار معامله برای کاهش ریسک

اول بیایید ببینیم اختیار معامله چیست. اختیار معامله قراردادی برای آینده است که بر اساس آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که مقدار مشخصی از یک دارایی را در تاریخ معینی معامله کنند. از آنجا که هر معامله دو طرف (خریدار و فروشنده) دارد، اختیار معامله را هم به دو دسته تقسیم کرد: اختیار خرید و اختیار فروش.

ابزارهای مشتقه پیچیدگی‌ها و ریزه‌کاری‌های زیادی دارند و شاید استفاده از آن‌ها برای تازه‌کارها فکر خوبی نباشد. اما آشنایی کلی با این ابزارها می‌تواند ما را با جذابیت‌های بازارهای مالی آشنا کند و کمک‌مان کند تا در زمان مناسب ابزارهای مناسب برای شیوه سرمایه‌گذاری خودمان را انتخاب کنیم و بازدهی سرمایه‌مان را به حداکثر برسانیم

اکنون بیایید ببینیم اختیار فروش چگونه چیزی است و کسی که اختیار فروش را می‌خرد صاحب چه حقی می‌شود. خریدار یک قرارداد اختیار فروش مبلغ مشخصی به طرف مقابل پرداخت می‌کند و در برابر این مبلغ از این اختیار برخوردار می‌شود که بتواند در زمان مشخص‌شده مقداری از یک دارایی مشخص را به طرف دیگر بفروشد. فروشنده اختیار فروش هم باید در زمان تعیین‌شده آماده خرید آن دارایی با مبلغ تعیین‌شده باشد. نکته اینجاست که دارنده اختیار فروش هیچ الزام و تعهدی به فروش دارایی مورد بحث ندارد و در زمان سررسید قرارداد می‌تواند از اختیار فروش خود چشم‌پوشی کند و آن دارایی را برای خودش نگه دارد.

کمی پیچیده شد، نه؟ برای اینکه از سردرگمی خارج شویم، بیایید یک نمونه عملی را با هم مرور کنیم. فرض کنید شما امروز می‌خواهید در سهام شرکت الف سرمایه‌گذاری کنید و قیمت روز هر برگه سهم این شرکت مثلا ۵۰۰ تومان است. ارزیابی اختیار معامله چیست؟ شما این است که قیمت سهام این شرکت تا سه ماه آینده ۵۰ درصد رشد می‌کند و به ۷۵۰ تومان می‌رسد. اما از آن طرف نگرانید که مبادا بازار دچار تلاطم شود و قیمت سهم کاهش یابد. در حالت عادی برای پوشش ریسک کاهش قیمت این سهم ابزاری ندارید و مجبورید با ریسک کاهش قیمت سهم سر کنید.

اما با استفاده از ابزار مشتقه اختیار فروش می‌توانید این ریسک را کاهش دهید، در واقع این ریسک را به شخص دیگری منتقل می‌کنید. به این صورت که اختیار فروش مقدار معینی از سهم شرکت الف را می‌خرید. قرارداد اختیار فروش هم به این شکل است که برای خرید اختیار فروش هر سهم ۵ تومان می‌پردازید و در مقابل این اختیار را به دست می‌آورید که در سه ماه آینده هر سهم‌تان را با مبلغ ۴۹۰ تومان بفروشید.

حال اگر در ۳ ماه آینده قیمت سهم‌تان رشد کند و مثلا به ۶۰۰ تومان یا بالاتر برسد، از اختیار فروش‌تان -که فروش به مبلغ ۴۹۰ تومان است- صرف‌نظر می‌کنید و سهام‌تان را در بازار می‌فروشید. ولی اگر قیمت سهم‌تان کاهش پیدا کند و مثلا به ۴۰۰ تومان برسد، از اختیار فروش‌تان استفاده می‌کنید و به جای اینکه سهم‌تان را در بازار و به قیمت ۴۰۰ تومان بفروشید، از اختیار فروش استفاده می‌کنید و سهم‌تان را با قیمت ۴۹۰ تومان به فروشنده اختیار فروش (طرف دیگر قرارداد اختیار فروش) می‌فروشید. پس می‌بینید که در این مثال، قرار داد اختیار فروش خیلی ساده مانند یک بیمه‌نامه عمل می‌کند و اجازه نمی‌دهد قیمت سهام‌تان زیر ۴۹۰ تومان بیاید.

معرفی ابزارهای مشتقه

ابزار مشتقه پیچیدگی‌ها و ریزه‌کاری‌های زیادی دارند و شاید استفاده از آن‌ها برای تازه‌کارها فکر خوبی نباشد. اما آشنایی کلی با این ابزارها می‌تواند ما را با جذابیت‌های بازارهای مالی آشنا کند و کمک‌مان کند تا در زمان مناسب ابزارهای مناسب برای شیوه سرمایه‌گذاری خودمان را انتخاب کنیم و بازدهی سرمایه‌مان را به حداکثر برسانیم. در اینجا تعدادی از ابزارهای مشتقه را با هم مرور می‌کنیم:

قراردادهای اختیار معامله

اختیار معامله یکی از جذاب‌ترین ابزارها برای پوشش ریسک نوسان قیمت دارایی است که بالاتر درباره آن توضیح دادیم. یک بار دیگر به این نکته اشاره می‌کنیم که خریدار اختیار معامله (خرید یا فروش) الزام و تعهدی به اجرای معامله ندارد ولی فروشنده اختیار معامله ملزم است در صورت درخواست طرف دیگر، اقدام به معامله کند.

ابزار مشتقه قرارداد سلف

اگر بخواهیم ساده بگوییم، قرارداد سَلَف برعکس نسیه است. در نسیه کالایی را دریافت می‌کنید و قول می‌دهید که پولش را بعدا بپردازید، اما در قرارداد سلف پول یک دارایی پایه را از قبل می‌پردازید و طرف دیگر متعهد می‌شود که در زمان معین دارایی مورد نظر را تحویل شما بدهد. فایده این نوع قرارداد برای فروشنده این است که سریع‌تر به پول دسترسی پیدا می‌کند و می‌تواند از این پول برای پوشش هزینه‌های جاری خود استفاده کند. خریدار هم در واقع روی کالایی سرمایه‌گذاری کرده است که انتظار می‌رود در آینده با رشد قیمت همراه باشد.

نکته: این امکان وجود دارد که خریدار قرارداد سلف، دارایی پیش‌خریدشده را در قالب یک «قرارداد سلف موازی استاندارد» بفروشد. به عبارت دیگر، خریدار قرارداد سلف می‌تواند دارایی آینده خودش را به دیگری واگذار کند. به این نوع قرارداد هم به‌اختصار سلف می‌گویند.

قرارداد آتی

قرارداد آتی همان‌طور که از اسمش پیداست، نوعی از ابزار مشتقه و قراردادی برای انجام یک معامله در آینده است. در این نوع قرارداد فروشنده و خریدار تعهد می‌دهند که مقدار مشخصی از یک دارایی را در زمان سررسید قرارداد آتی با یک قیمت تعیین‌شده معامله کنند. به این ترتیب، خریدار و فروشنده خودشان را در برابر نوسان‌های قیمت آن دارایی بیمه می‌کنند. مثلا یک نوع قرارداد آتی می‌تواند بین کشاورز و کارخانه باشد که هر دو متعهد می‌شوند بعد از فصل برداشت محصول (مثلا گندم)، مقدار مشخصی از محصول را با قیمتی تعیین‌شده معامله کنند.

اما بازارهای مالی این امکان را هم فراهم کرده‌اند که خود این قراردادهای آتی هم دادوستد شوند و معامله‌گران با معامله این قراردادها کسب سود کنند. برای نمونه، تحلیل‌گری ممکن است به این نتیجه برسد که قیمت گندم در ماه‌های آینده افزایش خواهد یافت و در نتیجه اقدام به خرید قرارداد آتی گندم کند. در تئوری، وقتی زمان سررسید این قرارداد فرا برسد، معامله‌گر می‌تواند گندم را با قیمت مشخص‌شده در قرارداد اختیار معامله چیست؟ آتی تحویل بگیرد و با قیمت بالاتر در بازار بفروشد و سود کند. اما معمولا این اتفاق نمی‌افتد و معامله‌گر قبل از زمان سررسید، قرارداد خودش را در بازار معاملات آتی با قیمت بالاتر می‌فروشد و اصطلاحا از آن موقعیت خارج می‌شود.

نکته: بازار معاملات آتی در ایران از سال ۱۳۸۷ و با معاملات آتی سکه شروع به کار کرد. (هنگام نوشته شدن این متن معاملات آتی سکه در ایران متوقف شده است.) از آن سال به بعد، قرارداد آتی روی دارایی‌های پایه مختلفی از جمله زیره، زعفران، مس، کنجاله سویا و غیره تعریف و در بازار معاملات اختیار معامله چیست؟ آتی دادوستد شده است.

ابزار مشتقه قرارداد فوروارد

یکی دیگر از ابزار مشتقه، قرارداد فوروارد یا forward contract است که شباهت زیادی با قرارداد آتی یا future contract دارد. در قرارداد فوروارد هم مانند قرارداد آتی، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که در زمان معین معامله معنی را انجام بدهند. مهم‌ترین تفاوت هم در این است که قراردادهای آتی در بورس معامله می‌شوند ولی محل معاملات قراردادهای فوروارد بازارهای خارج از بورس است.

قرارداد سوآپ

قرارداد سوآپ یا معاوضه قراردادی است که بر اساس آن طرفین توافق می‌کنند که عواید ناشی از ابزارهای مالی‌شان را در آینده معاوضه کنند. این نوع قراردادها معمولا بین شرکت‌ها منعقد می‌شود و در آن شرایط معامله از جمله زمان پرداخت و نحوه محاسبه جریان‌های نقدی قید می‌شود. جالب است اشاره کنیم که اولین سوآپ در اوایل دهه ۱۹۸۰ بین شرکت آی‌بی‌ام و بانک جهانی منعقد شد.

قرارداد سوآپ شباهت زیادی با قراردادهای آتی دارد مانند قراردادهای آتی، طرفین سوآپ هم متعهد می‌شوند که در تاریخ یا تاریخ‌های مشخص معاملاتی را با یکدیگر انجام بدهند. دارایی پایه در معاملات سوآپ می‌تواند اوراق قرضه، وام، سبد دارایی‌های بورسی و حتی شاخص سهام باشد.در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقه خارج از بورس به شکل سوآپ منعقد می‌شوند.