بازار آتی چیست؟

امیر شاملویی

معاملات آتی چیست؟ خرید و فروش در بازار مشتقه

معاملات آتی چیست؟ خرید و فروش در بازار مشتقه چگونه است؟ قرارداد آتی یک قرارداد قانونی است که به موجب آن توافق می‌شود در زمان آینده یک کالا به قیمت از پیش تعیین‌شده معامله شود.

هر قرارداد آتی چهار رکن اساسی دارد:

• کالای مشخص: مثلا شما قرارداد می‌کنید که در آینده گندم دریافت کنید. فروشنده نمی‌تواند به شما جو تحویل بدهد.
• قیمت مشخص: فرض کنید قرار گذاشته‌اید که سال آینده گندم را از قرار کیلویی 100 تومان بخرید. قیمت بازار آزاد هر اندازه که باشد، فروشنده باید همان 100 تومان را از شما بگیرد. چه گندم یک ریال شده باشد چه هزار تومان.
• کیفیت مشخص: اگر شما بر سر یک استاندارد کیفی توافق کرده‌اید (متناسب با برگه آزمایشگاه استاندارد) فروشنده باید همان درجه کیفی را تامین کند.
• زمان مشخص: مهم‌ترین رکن قرارداد آتی، یک زمان مشخص است که در آن باید کالای خود را دریافت کنید.

قرارداد آتی بازار آتی چیست؟ در پوست گردو

اگر حوصله ندارید تمام این مقاله را بخوانید تنها با خواندن این چهار بند با کلیت قرارداد آتی آشنا خواهید شد:

• قرارداد آتی یک قرارداد است که به موجب آن کالایی در زمان آینده با قیمت مشخص، در تاریخ مشخص معامله می‌شود.
• خریدار می‌تواند قرارداد خود را به شخص دیگر واگذار کند. هر قدر به زمان تحویل نزدیک شویم، قیمت قرارداد به قیمت بازار نزدیک‌تر می‌شود. همچنین پیش‌بینی عمومی از قیمت کالا در زمان سررسید بر قیمت قرارداد آتی اثر دارد.
• به کمک قرارداد آتی خرید و قرارداد آتی فروش، شما می‌توانید در این بازار به شکل دوطرفه سود کنید. اگر فکر می‌کنید قیمت بالا می‌رود، موقعیت خرید می‌گیرید. اگر گمان می‌کنید که قیمت پایین می‌آید، موقعیت فروش می‌گیرید. اگر موقعیت فروش بگیرید حتما لازم نیست کالا را تحویل دهید، بلکه می‌توانید قرارداد را به فروشنده‌ای دیگر واگذار کنید.
• در این بازار امکان استفاده از اهرم وجود دارد. یعنی با پرداخت وجه یک واحد کالا، می‌توانید بیشتر از یک واحد کالا را بخرید یا بفروشید. مثلا پول یک سکه را بدهید، اما قرارداد خرید ده سکه را بگیرید. به این ترتیب اگر قیمت سکه طلا ده درصد بالا برود، شما 100% سود می‌کنید. (چون اهرم 10 دارید.)
• شرکت‌ها از قرارداد آتی استفاده می‌کنند تا هزینه انبارداری را کاهش دهند و ریسک نوسان‌های قیمت مواد اولیه و محصول نهایی را از میان بردارند.

وظایف خریدار و فروشنده در قرارداد آتی

هر قرارداد آتی یک خریدار و یک فروشنده دارد. در مثالی که زدیم، شما خریدار گندم و یک کشاورز فروشنده گندم است.

در زمان سررسید خریدار موظف به تسویه وجه معامله است.

فروشنده نیز موظف است در این زمان کالای مورد معامله را تحویل دهد.

هیچ‌کدام از دو طرف حق ندارند نسبت به تسویه وجه یا تحویل کالا کوتاهی کنند.

درک مفهوم معاملات مشتقه

قرارداد آتی به هیچ عنوان مفهوم مدرنی نیست. ایرانیان باستان، رومی‌ها و مصری‌ها قراردادهایی داشتند، شبیه به آنچه امروز قراردادی آتی می‌نامیم.

در ژاپن قرارداد آتی برنج مرسوم بود. مزرعه‌داران برای فروختن برنج در سال‌های آتی و دریافت وجه در همان زمان قراردادهایی تنظیم می‌کردند.

در هلند، برگه‌های قرارداد آتی گل لاله به صورت اوراق بهادار معامله می‌شد. این اولین نمونه از شکل امروزی قراردادهای مشتق‌شده بود.

یک مثال ساده از قرارداد آتی

فرض کنید با هم رفته‌ایم شمال. در راه برگشت از یک کارخانه شالی‌کوبی، 100 کیلو برنج می‌خریم از قرار هر کیلو 30 هزار تومان. 3 میلیون تومان پول می‌دهیم و 5 گونی 20 کیلویی می‌گیریم. این یک معامله نقدی است.

اما به‌غیر معاملات نقدی عادی، معاملات دیگری هم قابل تصور است که به آن‌ها معاملات مشتقه می‌گوییم.

معروف‌ترین مثال از مشتقه، خرید نسیه است. یعنی 5 گونی برنج را می‌گیریم و قول می‌دهیم که تا زمانی مشخص، پول را واریز کنیم.

اما قرارداد آتی با قرارداد نسیه تفاوت دارد. عمده تفاوت این است که کالا، در زمان تسویه وجه تحویل داده می‌شود.

معاملات آتی به عنوان یک ابزار مشتقه

اما قرارداد آتی به چه صورت است؟

تصور کنید که ما سالی 100 کیلو برنج مصرف داریم. اگر الان 200 کیلو بخریم، برای انبارکردن و نگه‌داری برنج‌ها دچار مشکل می‌شویم.

با برنج‌فروش قرار می‌گذاریم که سال دیگر که شمال آمدیم 100 کیلو برنج دیگر به ما بدهد، پولش را هم همان موقع بدهیم. برنج‌فروش قبول می‌کند که این کار را از قرار هر کیلو 36 هزار تومان انجام دهد.

سال دیگر ما باید 3.6 میلیون بپردازیم و 100 کیلو برنج با کیفیت مشخص تحویل بگیریم. این یک قرارداد آتی است. (البته در دید تخصصی، قرارداد آتی با پیمانی که در این مثال زدیم تفاوت دارد. برای سادگی و قابل فهم شدن موضوع، از این مثال استفاده شد.)

بعد از سه ماه متوجه می‌شویم که ما برنج لازم نداریم. از طرفی قیمت برنج به هر کیلو 40 هزار تومان رسیده است. قرارداد خود را به قیمت هر کیلو 2 هزار تومان به شخص دیگری می‌فروشیم. حالا او می‌تواند با این قرارداد به برنج‌فروش مراجعه کند، 36 هزار تومان بپردازد و برنج بگیرد. هر کیلو برنج برای او 38 تومان تمام خواهد شد. ما 200 هزار تومان سود کرده‌ایم. خریدار جدید هم در مجموع 200 هزار تومان کم‌تر برای خرید برنج پرداخت می‌کند.

اما شاید قیمت برنج در این مدت پایین بیاید. مثلا به هر کیلو بیست هزار تومان برسد. در این صورت ما ضرر کرده‌ایم. چرا که باید برنج را 16 هزار تومان گران‌تر از قیمت بازار بخریم.

وجه تضمین در قرارداد آتی

فرض کنید قیمت برنج به 20 هزار تومان رسیده و شما قرار گذاشته‌اید که برنج را 36 هزار تومان بخرید. چه کار می‌کنید؟ به احتمال زیاد سال دیگر برنامه شمال را لغو کنید و برای گرفتن برنج مراجعه نکنید. فروشنده از تصمیم شما بی‌خبر است و برنج را آماده می‌کند. اما برنج‌ها روی دستش می‌ماند.

برای این که خریدار یا فروشنده معامله را یک‌طرفه فسخ نکنند، یک مبلغ به عنوان وجه تضمین نزد یک امین می‌گذارند.

مثلا هر کدام از شما، برای خرید 100 کیلو برنج، 300 هزار تومان پیش یک شخص می‌گذارید. اگر شما برای تحویل گرفتن برنج مراجعه نکنید، 300 هزار تومان شما به عنوان جریمه به فروشنده داده می‌شود. اگر هم فروشنده برنج را تحویل ندهد، شما جریمه دریافت می‌کنید.

در این مثال، شما معادل 10 درصد قیمت کل معامله را وجه تضمین قرار داده‌اید.

طبیعی است که اگر قیمت برنج ده درصد کم شود، برای شما فرقی نمی‌کند که بروید و برنج را تحویل بگیرید، یا معامله را فسخ کنید و جریمه پرداخت کنید. در این حالت می‌شود معامله‌ را فسخ‌شده فرض کرد. در این معامله، فروشنده به اندازه وجه تضمین شما سود کرده است.

شما از کاهش 10 درصدی قیمت چقدر ضرر کرده‌اید؟ 100%! چطور؟ کل پولی که پرداخت کرده بودید 300 هزار تومان بود، که تمام آن را از دست داده‌اید.

اهرم در معاملات آتی

فرض کنید که می‌دانید قرار است به زودی قیمت برنج بیست درصد افزایش پیدا کند. شما ده میلیون تومان پول دارید. اگر تمام این پول را برنج بخرید و پس از گران شدن به بازار عرضه کنید، 2 میلیون تومان سود می‌کنید.

اما فرض کنید که یک قرارداد آتی برنج با اهرم 10 ببندید. در این صورت با ده میلیون وجه تضمین می‌توانید معادل 100 میلیون تومان برنج بخرید. اگر برنج 20 درصد گران شود، حالا شما 20 میلیون تومان سود می‌کنید. یعنی با ده درصد افزایش قیمت، پول شما سه برابر می‌شود.

اما برعکس این ماجرا هم صادق است. اگر قیمت برنج ده درصد کاهش پیدا کند، شما ده میلیون تومان ضرر می‌کنید. یعنی کل پول خود را با یک منفی ده درصد از دست می‌دهید.

می‌بینید که بستن قرارداد آتی (یا خریدن قرارداد دیگران) همان اندازه که می‌تواند سودآور باشد، پرریسک نیز هست.

فرق معامله آتی و فوروارد در چیست؟

گاهی به معاملات فوروارد، پیمان آتی‌ (در مقایسه با قرارداد آتی) نیز می‌گویند. اما آیا می‌دانید معامله فوروارد با فیوچر چه فرقی دارد؟

اگر در اینترنت تفاوت معاملات آتی و فوروارد را جستجو کنید، ممکن است به تفاوت‌های بربخورید که هیچ‌کدام درست نیستند.

بازار آتی چیست؟

امیر شاملویی

• اشتراک‌گذاری

یکی از مهمترین ویژگی‌های بازار آتی این است که در معاملات بورس کالا می‌توان اهرم را به کار گرفت. اصطلاح اهرم به معنی آن است که می‌توانیم چند برابر مبلغی که در حسابمان داریم، را روی معاملات خود تخصیص دهیم و در صورت سود چند برابر منتفع شویم. البته در صورت اشتباه، زیان هم قابل توجه خواهد بود. از سوی دیگر، بازار آتی دو طرفه است. این خاصیت به معنای آن است که هم از افزایش قیمت‌ها و هم از کاهش قیمت‌ها می‌‎توان سود برد.

بازار آتی یکی از گزینه‌های داد و ستد در بورس کالا است. معمولا دو نوع قرارداد در بازار مشتقه بورس کالا صورت می‌گیرند که عبارتند از آتی و اختیار معامله. قرارداد آتی به قراردادی گفته می‌شود که بر اساس آن فروشنده تعهد می‌کند مقدار کالای مشخصی را در یک سررسید معین به خریدار تحویل دهد. قیمت محصول در این نوع قرارداد در لحظه خرید تعیین می‌شود و نه در لحظه تحویل کالا، اما پرداخت پول توافق شده به زمان تحویل موکول می‌شود. در این قرارداد فاصله بین زمان خرید و تحویل کالا می‌تواند چند ماه باشد. از طرفی، وقتی موعد تحوبل کالا برسد، خریدار نمی‌تواند از این کار سرپیچی کند. با این حساب شما می‌توانید کالایی که هنوز ندارید را خرید و فروش کنید و در آینده آن را تحویل بگیرید یا تحویل دهید.

ویژگی‌های بازار آتی چیست؟

با توجه به آنچه گفتیم، برای بازار آتی می‌توان چندین ویژگی برشمرد. معافیت مالیاتی و تعلق گرفتن سود بانکی به پول مشتری که در حساب وی موجود است، از این جمله مزایا است. پایین بودن کارمزد نیز از جمله دیگر موارد سودمند این بازار است. افزون بر این، این امکان در بورس کالا وجود دارد که یک روزه پولتان را از حساب برداشت نمایید. یکی از مهمترین ویژگی‌های بازار آتی این است که در معاملات بورس کالا می‌توان اهرم را به کار گرفت. اصطلاح اهرم به معنی آن است که می‌توانیم چند برابر مبلغی که در حسابمان داریم، را روی معاملات خود تخصیص دهیم و در صورت سود چند برابر منتفع شویم. البته در صورت اشتباه، زیان هم قابل توجه خواهد بود. از سوی دیگر، بازار آتی دو طرفه است. این خاصیت به معنای آن است که هم از افزایش قیمت‌ها و هم از کاهش قیمت‌ها می‌‎توان سود برد.

مفاهیم مورد نیاز در قراردادهای بازار آتی

هر قرارداد با مفاهیمی مانند سررسید قرارداد، اندازه قرارداد، کالای مورد معامله و جریمه مشخص می‌شود. منظور از تاریخ سررسید موعد تحویل کالاها و پرداخت پول است که به صورت استاندارد از سوی بورس کالا مشخص می‌شود. اندازه قرارداد به حداقل خرید و فروشی گفته می‌شود که از سوی بورس کالا اطلاع داده می‌شود و میزانی که هر فرد اقدام به خرید یا فروش می‌کند، باید مضربی از اندازه قرارداد باشد. در زمینه کالای مورد معامله، منظور کالاهایی است که در بازار آتی وجود دارند. پیشتر این بازار عمدتا معطوف به سکه بود، اما اکنون اقلام دیگری را هم در خود جای داده است. در نهایت باید بدانید بازار آتی جریمه هم دارد. اگر در خرید و فروش یکی از طرفین به تعهداتش عمل نکند، مشمول جریمه خواهد شد. معمولا چنین جریمه‌ای یک درصد از کل ارزش قرارداد تسویه روز معامله است که دو طرف روی آن توافق کرده‌اند.

مثالی از به کارگیری اهرم در بازار آتی

همان طور که اشاره کردیم، با استفاده از اهرم می‌توان سود را چند برابر کرد. کسانی که دانش خوبی از روند قیمتی محصولات موجود در بازار آتی دارند، می‌توانند از فرصت‌های موجود در این بازار بهره‌مند شوند. مثلا اگر کسی فکر می‌کند قیمت زعفران در آینده افزایش خواهد یافت، می‌تواند با استفاده از اهرم 10 و خرید یک کیلوگرم زعفران، تا 10 کیلوگرم زعفران را بخریم. در موعد سررسید با توجه به قیمتی که تعیین کرده‌ایم می‌توانیم سود یا زیان نسبتا قابل توجهی را شاهد باشیم. استفاده از اهرم ریسک بالایی دارد و اگر با بازارهای مالی و کارکرد آنها آشنایی زیادی ندارید، بهتر است از این گزینه استفاده نکنید زیرا به راحتی ممکن است بخش عظیمی از سرمایه‌تان را از دست بدهید.

مثالی از سودآوری در حالت دوطرفه بودن بازار

ذهن بیشتر ما معمولا به بازارهای عادی عادت کرده است. در این نوع بازارها، وقتی یک دارایی را می‌خریم یا سهامی را معامله می‌کنیم، انتظار داریم بالا برود و ما هم همراه آن سود کنیم. پایین آمدن قیمت دارایی برای ما به معنی زیان است. اما همیشه این طور نیست. در بازار آتی، علاوه بر حالت عادی که می‌توانیم با افزایش قیمت سود کنیم، یک گزینه دیگر هم وجود دارد. اگر فعالان بازار به این نتیجه برسند که قیمت محصولات موجود کاهش می‌یابد، در قیمت‌های بالاتر کالاها را پیش‌فروش می‌کنند و پس از افت قیمت‌ها اقدام به خرید همان میزان می‌نمایند. در این صورت به اندازه اختلاف خرید و فروش سود می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود حتی وقتی محصولات با افت قیمت روبرو می‎شوند هم امکان سود بردن وجود داشته باشد.

چه محصولاتی در بازار آتی کالا قابل خرید و فروش هستند؟

در بازار آتی کالا می‌توان شماری از اقلام مختلف را خریداری کرد و در آینده آنها را تحویل گرفت. برخی از این اقلام عبارتند از: زعفران، زیره، پسته و نقره.

چه کسانی در بازار آتی فعالیت می‌کنند؟

با توجه به ماهیت بازار آتی کالا که در بالا مورد اشاره قرار دادیم، تعدادی از افراد تمایل به سرمایه‌گذاری یا ورود به آن را دارند. در ادامه به 3 دسته از این نوع افراد اشاره می‌کنیم. دسته اول را افرادی تشکیل می‌دهند که قصد دارند کالایی را در آینده بخرند اما به دلیل این که نسبت به افزایش قیمت آن نگران هستند، دوست ندارند چندان منتظر بمانند. دسته دوم را کسانی تشکیل می‌دهند که کشاورز هستند. آنها محصولات کشاورزی را کشت کرده‌اند و در آینده به محصول خواهند رسید. این گروه از افراد از آن می‌ترسند که قیمت محصولاتشان در طول زمان افت کند. دسته سوم نه خریدار هستند و نه فروشنده. این گروه از افراد کسانی هستند که با انگیزه سوداگرانه یا سفته‌بازی وارد بورس کالا و قرارداد آتی شده‌اند. آنها حدس می‌زنند که در آینده قیمت یک کالا چه تغییراتی خواهد کرد و بر اساس آن به نحوی استراتژی خود را می‌چینند که سود به دست آورند.

جمع‌بندی

در بالا به بررسی قرارداد آتی پرداختیم و بخش‌هایی که لازم است افراد تازه‌کار بدانند را توضیح دادیم. علاوه بر این، به ویژگی‌های این بازار اشاره کردیم و اهرم‌ها و ریسک‌های آن را نیز یادآوری کردیم. بازار آتی و قراردادهای موجود در آن از ابزارهای مالی مهمی است که در صورت یادگیری می‌توانید سود خوبی کسب کنید البته باید مراقب ریسک‌های موجود در آن نیز باشید.

بازار آتی چیست و چگونه در آن معامله کنیم؟

بازار آتی بورس به علت ویژگی‌ها و امکانات ویژه خود توانسته در سراسر دنیا افراد بسیاری را به سرمایه گذاری ترغیب کند. این بازار برای اشخاصی که قصد دارند ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند بسیار مناسب است. در این مقاله قصد داریم بازار آتی و مزایا و ویژگی های آن را برای مشتاقان سرمایه‌گذاری در این حوزه معرفی کنیم.

قرار داد آتی چیست؟

به قراردادی که دو طرف قرارداد با یکدیگر توافق می‌کنند که مقدار معینی از کالا را با قیمتی معین و در زمان و مکان معین معامله کنند قرارداد آتی گفته می‌شود.
به تعبیر ساده قرارداد آتی به این معناست که در حال حاضر کالایی را به قیمت مشخصی خریداری کنیم اما تاریخ تحویل آن را زمان دیگری قرار دهیم و هزینه آن را نیز در زمان دیگری بپردازیم. در واقع چند ماه بعد از این که کالایی را خریداری کرده‌ایم، آن را تحویل گرفته و پولش را پرداخت کنیم. به این نوع قرارداد به علت آن که تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت می‌گیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند.
به علت این که پرداخت وجه در این نوع قرارداد، در تاریخ مشخصی در آینده صورت می‌گیرد، باید تضمینی وجود داشته باشد. برای تضمین انجام شدن تعهد، خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را نزد شخص امینی که همان سازمان بورس کالا است قرار می‌دهند.
به طور کلی سه گروه از افراد در بازار آتی بورس فعالیت دارند:
1. خریداران کالا
2. فروشندگان کالا
3. نوسان‌گیرها
همان طور که اشاره کردیم این بازار مناسب کسانی است که قصد دارند ریسک خود را به حداقل برسانند مانند کشاورزانی که می‌خواهند مطمئن باشند در فصل برداشت، نوسان قیمتی را تجربه نمی‌کنند. به همین منظور محصول را با تعیین کردن میزان و زمان و قیمت مشخص به کارخانه‌دار می‌فروشند و در زمان معین مقدار توافق شده را به قیمت مورد توافق تحویل داده و وجه خود را دریافت می‌کنند. به غیر از کشاورزان و تولید کنندگان محصولات غذایی حتی نوسان‌گیران نیز از بازار آتی سود کسب می‌کنند. نوسان‌گیران با پیش‌بینی قیمت محصولات آن‌ها را خرید و فروش می‌کنند. زمانی که پیش بینی کنند کالایی قرار است در آینده افزایش پیدا کند، آن را می‌خرند و در زمان مناسب با قیمت بالاتر می‌فروشند. به این صورت عملا کالایی را ارزان‌تر خریداری و گران‌تر می‌فروشند و از مابه‌التفاوت قیمتی سود کسب می‌کنند.
می‌توان گفت بازار آتی بورس به رونق اقتصادی کمک فراوانی می‌کند و منافع خریدار و فروشنده کالا را تامین می‌کند و فرصت سودسازی برای افرادی را دارد که حتی در گروه اول و دوم یعنی تولید کنندگان و خریداران نیستند.

ویژگی‌های بازار آتی چیست؟

• وجود اهرم در معاملات:
در مواقعی که بخواهیم با وارد آوردن نیرویی اندک، نتیجه‌ایی بزرگ به دست آوریم از اهرم مالی استفاده می‌کنیم. اهرم در معاملات باز آتی یعنی می‌توانیم با چندین برابر پول خود در این بازار کالا معامله کنیم. همواره کسانی که هوش مالی خوبی دارند به دنبال یافتن اهرم در سرمایه‌گذاری‌های خود هستند تا بتوانند با مواد اولیه اندک و با کمک اهرم نتیجه بسیاری بگیرند و سود زیادی ببرند. اما به یاد داشته باشید که با یک اشتباه کوچک در وضعیت‌های اهرمی ممکن است شکست‌های مالی غیر قابل جبرانی را تجربه کنید.
• دو طرفه بودن بازار:
در بازار دوطرفه هم از بالا رفتن قیمت و هم از پایین آمدن آن می‌توان سود کرد. در بازارهای نقدی و فیزیکی خریداران کالا به امید افزایش قیمت، آن کالا را خریداری می‌کنند تا در صورت افزایش قیمت آن‌ را بفروشند و سود کسب کنند. در واقع تنها زمانی‌که قیمت‌ها رشد کنند می‌توان سود به دست آورد و وقتی که قیمت کالاهای مورد نظر در حال کاهش است عملاً نمی‌توان انتظار سود داشت. این درحالی است که برخلاف بازار نقدی در معاملات بازار آتی کالا، معامله‌گر هم می‌تواند در راستای افزایش قیمت و هم در راستای کاهش قیمت سود کسب کند. به این ترتیب که وقتی قیمت افزایش دارد، افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام می‌دهند و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌رسانند و از طرف دیگر زمانی که حدس می‌زنند که قیمت‌ها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیش‌فروش کالا کرده و بازار آتی چیست؟ پس از کاهش قیمت‌ها اقدام به خرید می‌کنند. در این شرایط بدون توجه به شرایط اقتصادی و تنها با تشخیص حرکت قیمت‌ها می‌توان سود کسب کنند.
محصولات مورد معامله در بازار آتی کدامند؟
ابزاری که قیمت و ارزش آن‌ از یک نوع دارایی پایه مشتق می‌شود، ابزار مشتقه نام دارند. در بورس‌های کالایی دنیا، دارایی‌های مختلفی مانند محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فرآورده‌های نفتی و باقی محصولات به ‌عنوان دارایی پایه در قراردادهای آتی تعیین می‌شوند.
هم اکنون نیز در بورس کالای ایران محصولاتی چون زیره سبز، زعفران و پسته در قالب قرارداد آتی معامله می‌شوند و امید است با به وجود آمدن شرایط مطلوب‌تر شاهد محصولات بیشتری در این بازار باشیم. البته چنانچه دارایی مورد نظر، کالا باشد قبل از ورد آن به بازار بایست شرایط قبول کالا توسط سازمان بورس مشخص شود. زیرا کالاهای مختلف با شرایط کمیتی و کیفیتی متفاوت در بازار وجود دارند. به عنوان مثال در بورس کالا اقلام کالایی مختلفی نظیر فلزات، کالاهای کشاورزی، محصولات صنعتی و معدنی قابل معامله و پذیرش در بازار آتی هستند به شرط آن که استانداردها و شرایط مورد نظر بورس را کسب کنند. این استانداردها عبارتند از کیفیت کالا، نحوه تحویل، اندازه قراردادها، کارمزدها، جریمه‌ها و… .

مزیت‌ها و منافع بازار آتی چیست؟

در ابتدای مقاله گفتیم که بازار آتی بورس طرفداران بسیاری دارد زیرا منافع آن بسیار است. به طوری که سودهای کلانی را نصیب فعالان این بازار می‌کند.حضور در بازار آتی به شرح زیر است:
• معافیت‌های مالیاتی
• تخصیص سود بانکی به وجه موجود درحساب مشتریان
• امکان برداشت یک‌ روزه موجودی از حساب توسط مشتریان
• واریز روزانه سود و زیان به ‌حساب مشتریان
• کارمزدهای بسیار پایین
• امکان خرید و فروش نامحدود روزانه
• و…
علاوه بر منافع ذکر شده، این بازار مزیت‌هایی برای معامله‌گران خود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
1. به کشف قیمت کمک می‌کند.
در روند معاملات در بازار آتی، بر اساس تعریفی که از این بازار ارائه شد، قیمت کالای مورد معامله کاملا شفاف و عادلانه و مشخص است. این از ویژگی‌های بسیار مثبت بازار آتی است که با کشف قیمت در این بازار هیچ شک و شبهه‌ایی، نه برای خریدار و نه برای فروشنده به وجود نمی‌آید و در نهایت این شرایط هم به نفع تولیدکننده و هم مصرف‌کننده است.
2. ریسک معامله را کم می‌کند.
ریسک در بازار آتی کمتر از بازار سهام است زیرا در معاملات بازار آتی سرمایه‌گذار می‌تواند دارایی خود را با خرید و فروش به موقع قراردادهای آتی، از قرار گرفتن در معرض نوسانات قیمت بازار حفظ کند و میزان زیان احتمالی خود را کاهش دهد.
3. معاملات توسط اتاق پایاپای بورس تضمین می‌شود.
اتاق پایاپای بورس، پیشتوانه معاملات بورس است و نقش مهمی در تضمین عملکرد مالی قراردادهای آتی معامله شده در بورس را بر عهده دارد. در واقع اتاق پایاپای بورس پشتوانه قابل اطمینانی برای هر دو طرف معامله است و به این صورت عمل می‌کند که در مقابل خریدار نقش فروشنده و در مقابل فروشنده نقش خریدار را اجرا می‌کند و با این کار می‌تواند ریسک طرف مقابل را حذف کند. اتاق پایاپای بورس تمامی قراردادهای آتی معامله شده در بورس را تضمین کرده و اطمینان خاطری رابرای سرمایه‌گذاران در قراردادهای بازار آتی فراهم می‌آورد.
4. سرعت نقد شوندگی
هر گاه در بازاری خرید و فروش روال روان‌تری داشته باشد این به آن معناست که آن بازار نقد شونده است. یعنی فروشندگان بدون نگرانی و به سرعت می‌توانند کالای خود را بفروشند و خریداران نیز هرگاه بخواهند می‌توانند کالای مورد نظر خود را یافته و خریداری کنند. با این تعریف می‌توان گفت بازار آتی به روند نقدشوندگی در بازار و افزایش نقدینگی در آن سرعت می‌بخشد زیرا در قراردادهای آتی برای آن که سرمایه‌گذاران قادر به فروش قرارداد آتی باشند نیاز به مالک بودن آن کالای مشخص ندارد و با پیش فروش می‌توانند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشند و در صورت نیاز آن‌ را از بازار فیزیکی تهیه کنند.

5. استاندارد شدن قرارداد‌ها
بازار بورس، بازار قانون‌مندی است یعنی تمامی قراردادهایی که در بورس پذیرفته می‌شوند الزاما استانداردهای لازم را دارند. همچنین در واحد پذیرش و استاندارد کالا، که از ارکان بورس کالاست محصولات از نظر کمیت و کیفیت با استاندارد تعریف شده توسط بورس تایید می‌شوند. بنابراین محصولاتی که وارد بازار آتی می‌شوند به نوعی به قراردادی استاندارد تبدیل خواهند شد.
6. هزینه اندک معاملات
در فرآیند خرید و فروش و برای آن که میزان سوددهی یک سرمایه‌گذاری بیشتر باشد میزان هزینه‌ها نقش حیاتی دارد. هر چه هزینه‌ها کمتر باشد سرمایه‌گذاری دلچسب‌تر است. بر همین اساس و طبق تحقیقات نشان داده شده، هزینه معاملات در بازار آتی معادل یک دهم هزینه معاملات سهام است.

سخن آخر

در این مقاله به زبان ساده بازار آتی بورس را معرفی کردیم و مزایا و منافع آن را توضیح دادیم تا شما بتوانید با مطالعه آن با روند سرمایه‌گذاری در این بازار بیشتر آشنا شوید. اما دقت داشته باشید که بازار آتی ماهیتی رقابتی دارد و به همین منظور داشتن دانش کافی و آگاهی از قوانین و دستورالعمل‌‌های آن و توانایی تدوین استراتژی صحیح معاملاتی مختص به این بازار، برای ورود به آن مهم است. مطلع بودن از خطرات و ریسک‌‌های موجود برای اشخاصی که قصد دارند در بازار آتی سرمایه‌گذاری کنند بسیار ضروری است.

قرارداد آتی چیست و چطور از آن سود بگیریم؟

آیا می دانید قرارداد آتی چیست و چطور می توانید از آن سود به دست آورید؟ فعالین اقتصادی در حین انجام فعالیت هایشان تمایل دارند که نوعی ضمانت از فروش محصولاتشان داشته باشند و این طرز تفکر و این نیاز در طی سالها باعث ایجاد نوعی از معاملات به نام قرارداد آتی شد، این نوع قراردادها مزایایی دارند که از آن جمله می توان به آسودگی خاطر معامله گران اشاره کرد، در حقیقت در پاسخ به این که قرارداد آتی چیست میتوان گفت که قرارداد آتی نوعی از ابزارهای مشتقه به حساب می آید، به عنوان مثال اوراق بهاداری که در بازارهای بورسی معامله می شوند فقط نشان دهنده ارزش سهام شرکتها هستند و به تنهایی ارزشی ندارند قرارداد آتی هم نوعی از این معاملات می باشد که امکان دارد که در این قرارداد، خود دارایی منتقل نشود بلکه فقط اسناد آن بین افراد معامله شود. در ادامه بیشتر در مورد اینکه قرارداد آتی چیست و چطور میتوان از آن برای سودآوری استفاده کرد، توضیح داده ایم.

قرارداد آتی چیست ؟

قرارداد آتی قراردادی است که طرفین معامله، در زمان حال تصمیم می گیرند که یک کالایی را در زمان مشخصی در آینده، معامله کنند در این قرارداد، فروشنده تصمیم می گیرد کالایی را در زمان مشخصی و با قیمت مشخصی بفروشد و خریدار هم تصمیم به خرید آن میزان کالا یا خدمات به مبلغ مشخصی می گیرد که مبلغ را نیز در آینده پرداخت می کند، این بازار که با نام فیوچر شناخته می شود سودآوری بسیار بالایی دارد و به افراد اجازه می دهد با سرمایه کم، صاحب سودهای زیادی شوند.

تاریخچه مختصری از قراردادهای آتی

این قراردادها به شکل فعلی در ایران سابقه طولانی ندارد اگر چه نوعی از معاملات قراردادهای آتی که به نام قرارداد سلف شناخته می شود از قرنها پیش در ایران و سرزمین های اسلامی رواج داشته است. در نظر داشته باشید که معامله سلف عبارتست از قراردادی که طی آن، فروشنده و خریدار توافق می کنند تا کالایی را در زمان آینده تبادل کنند اما مبلغ آن را در زمان حال یعنی در حین عقد قرارداد جا به جا می کنند البته معامله سلف با قرارداد آتی تفاوتهایی دارند.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، مشاوره خرید … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

اولین قراردادهای آتی مربوط به خریدو فروش گندم در سال ۱۸۴۸ در شیکاگو بوده است و به دنبال آن شکل گیری این نوع معاملات معمولاٌ از معاملات محصولات کشاورزی نشاٌت گرفته است و پس از آن در سال ۱۹۷۲ قراردادهای آتی مالی دیگر بر پایه انواع کالا و اوراق به بازار اضافه شده است. در ایران، اولین قرارداد آتی به شکل کنونی و سازمان یافته در سه شنبه ۵ آذر ۱۳۸۷ جهت معامله سکه بهار آزادی در بورس کالای ایران شکل گرفت و به مرور زمان، قراردادهای آتی به یکی از پرسودترین بازارهای جهانی تبدیل شده و توانسته طرفداران بسیاری را به خود جذب نماید.

کاربرد قراردادهای آتی چیست؟

برای درک بهتر قرارداد آتی باید بدانید که ریشه این قرارداد در مشخصات و اختیاراتی که به معامله گران می دهد دارد و این نوع قراردادها مورد استفاده ۲ گروه عمده معامله گران است؛ افرادی که می خواهند کالایی را در آینده تهیه کنند اما به دلیل نوسانات بازار، تمایل به نوعی پیش خرید دارند تا کالای خود را تضمین کنند. کسانی که معامله گران اصلی این بازار هستند و قصد دارند از نوسانات کسب سود نمایند آنها با پیش بینی تغییرات قیمت، با عقد قرارداد آتی و فروش آن قرارداد در زمانها و موقعیت های مناسب می توانند شانس خود را در این بازار امتحان کنند.

فواید قراردادهای آتی

فایده قراردادهای آتی شامل مواردی است که به معامله گران اطمینان می دهد که منی توانند سود مناسبی از فروش یا خریدهای خود داشته باشند مثلاٌ تولید کننده ای که بیم کاهش قیمت محصولات خود را دارد می تواند با بستن قراردادهای آینده، از فروش محصولات تولیدی خود اطمینان حاصل کند و یا کارخانه داری که از افزایش قیمت مواد اولیه نگران است می تواند مواد اولیه خود را به صورت قرارداد آـی تهیه کند تا هم از ثبات قیمت آسوده خاطر شود و هم هزینه نگهداری، تعمیرات و انبارداری کمتری بپردازد

نکته مهم : دقت کنید که استفاده از قرارداد آتی هم مانند همه قراردادها، دارای ریسک می باشد و البته ورود به این نوع قرارداد، مبتنی بر تحلیلهای کارشناسانه افراد از آینده بازار است.

انواع قراردادهای آتی کدام است؟

قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی : در این نوع قرارداد، صرفا کالاهای فیزیکی مورد معامله قرار می گیرد و رایج ترین کالاهای مورد معامله آتی در جهان عبارتند از: سکه طلا، نفت خام، شمش طلا، فلزات، زعفران و … قراردادهای آتی کالا در ایران با معامله سکه تمام بهار آزادی شروع گردید و با زعفران و زیره و پسته ادامه پیدا کرد.

قرارداد آتی سهام و شاخص : این قراردادها بر مواردی چون سهام، ارز، اوراق قرضه و … تمرکز دارد و هم اکنون اوج استفاده از قراردادهای آتی سهام و شاخص را در معاملات ارزهای دیجیتال داریم که باعث هیجان تعداد بسیاری از علاقه مندان گردیده است، قراردادهای آـی سهام در ایران از سال ۱۳۹۷ مورد استفاده قرار گرفته است.

بارزترین ویژگی های قردادهای آتی چیست؟

استاندارد بودن مشخصات قرارداد : قراردادهای آتی دارای چارچوب و استانداردهای مشخصی هستند که طبق این استانداردها معامله گران ممکن است نتوانند بیش از مبلغ یا زمان مشخصی وارد این نوع قراردادها شوند که البته این مورد از نظر بعضی از معامله گران به عنوان معایب شناخته می شود زیرا باعث می گردد که افراد نتوانند بیش از حد مشخصی سود کنند.

شفافیت قیمت : شفافیت قیمت یکی از مهم ترین ویژگی های قراردادهای آتی است که به دلیل وجود زیرساختهای بورس آتی است زیرا معاملات بورس بازار آتی چیست؟ آتی توسط سامانه الکترونیکی استاندارد و زیر نظر ارگان های مربوطه انجام می شود، سفارش معامله گران در سامانه الکترونیکی ثبت گردیده و برحسب مقررات ویژه و دقیق اجرایی می گردد با توجه به اینکه افراد امکان ملاقات حضوری ندارند و قراردادها به صورت اتوماتیک انجام می شود امکان ایجاد رانت و دست بردن در معاملات کاهش پیدا می کند و سفارشات به صورت عادلانه، مساوی و بدون اولویت انجام می گیرد و تنها تقدم انجام سفارشات بر اساس قیمت پیشنهادی و سپس زمان ثبت درخواست قرارداد می باشد.

اتاق پایاپای و نبود ریسک اعتباری : اتاق پایاپای به عنوان تضمین کننده عملکرد مالی بورس آتی فعالیت می کند، عاملی که باعث می شود معامله گران از امنیت سرمایه گذاری و انجام معاملات خود بدون امکان سرقت مالی اطمینان داشته باشند اتاق پایاپای محل تسویه معاملات بوده و با استفاده از ضمانت مالی قراردادها، جمع آوری، تضمین سپردهها، تنظیم شرایط تحویل سبب می گردد حق هیچیک از معامله گران ضایع نشود.

نقد شوندگی بالا :بازار آتی چیست؟ نقد شوندگی در این بازار بسیار بالاست زیرا نیازی به وجود اصل کالا یا سهام نیست و افراد می توانند به راحتی قرارداد خود را به فروش برسانند.

انعطاف پذیری پایین : معامله گران باید خود را با ویژگی های اصلی قراردادهای آتی تطبیق دهند البته عدم انعطاف پذیری به دلایل؛ پوشش ریسک، هزینه اندک معاملات و اهرم مالی می باشد.

مشخصات قراردادهای آتی چیست؟

این مشخصات شامل اطلاعاتی می باشد که باید در هر قرارداد بیان و ثبت گردد، مشخصاتی چون دارایی، اندازه قرارداد، حداکثر حجم سفارش، وجه تضمین و … که در اینجا به طور خلاصه توضیح داده میشود:

۱) نوع دارایی پایه : کالا یا دارایی هایی که قرارداد آتی برای آنها شکل می گیرد را دارایی پایه می نامند که می تواند شامل محصولات کشاورزی، طلا، فلزات، سهام، ارز و … باشد که هر یک دارای قرارداد مخصوص به خود هستند و می توانند بازارهای اختصاصی خود را داشته باشند.

۲) اندازه قرارداد آتی : حداقل حجمی که در قرارداد می تواند معامله شود را اندازه قرارداد می نامند که این اندازه توسط سازمانهای برگزار کننده بازار آتی معین و مشخص می شوند به عنوان مثال اندازه هر قرارداد زعفران ۱۰۰ گرم و هر قرارداد سکه طلا ۱۰ عدد می باشد و فرد می تواند به عنوان مثال ۵ قرارداد آتی زعفران تهیه کند.

۳) دوره و ساعت معاملاتی و تاریخ سررسید : تاریخ سررسید کالاهایی مانند زعفران از قبل در قرارداد مشخص می شود اما دارایی هایی مانند طلا و ارز می توانند تاریخهای سررسید متفاوتی به درخواست معامله گر داشته باشند و این تاریخ در مشخصات قرارداد ثبت می گردد.

۴) وجه تضمین اولیه : هر فردی که بخواهد وارد بازار آتی شود باید مبلغی را به عنوان حداقل وجه تضمین پرداخت نماید، این وجه همانطور که مشخص است تضمینی برای صحت عملکرد طرفین است تا هیچیک از آنها نتوانند از تعهد خود شانه خالی کنند و این وجه به تناسب میزان درخواست قرارداد تعیین می شود.

۵) حد نوسان قیمت روزانه : بازار آتی چیست؟ حد نوسان در بازار های مختلف دیده می شود به عنوان مثال حداقل تغییر قیمت سفارش در قرارداد آتی ۰ و حداکثر آن ۵ درصد می باشد اما حد نوسان روزانه برای اکثر بازارهای ارز دیجیتال و ارزهای فیات تعریف نشده است.

۶) حداکثر حجم سفارش : بر طبق این معیار، معامله گر نمی تواند بیش از حد مجاز قرارداد ببندد زیرا که از مشخصات قراردادهای آتی تعیین حداکثر حجم هر سفارش است.

۷) سقف مجاز موقعیت های باز : این مورد هم جزو دستورالعمل قراردادهای آتی است که یک معامله گر نمی تواند بیش از حد مشخصی معامله در حال انجام یا موقعیت باز داشته باشد.

۸) تحویل و مهلت گواهی آمادگی تحویل : در این نوع قراردادها باید زمان و شرایط تحویل معین گردد و بدون تعیین مشخصات خواسته شده امکان عقد قرارداد وجود ندارد خصوصا در مورد قرارداد های آتی کالای فیزیکی از اهمیت خاصی برخوردار است اما قرارداد آتی سهام عمدتا در زمان تحویل به صورت خودکار از دارایی شخص کسر می گردد.

۹) کارمزد و جرائم : بازار قرارداد های آتی با ارائه خدمات ایمن معاملاتی به عنوان پلتفرم معاملاتی آتی کارمزدی را از هر قرارداد اخذ می نماید و همینطور ممکن است جرائمی را بابت عدم اجرای تعهد برای طرفین اعمال نماید.

۱۰) قردادهای آتی یورودلاری : بورس قراردادهای آتی شیکاگو میزبان قراردادهای آتی یورودلاری می باشد، نرخ بهره در سپرده های مدت دار دلاری که به وسیله بانکهای لندن ارائه می شوند دارایی های پایه در این قراردادها هستند و به همین خاطر به آنها سپرده های یورودلاری گفته می شود این نوع قرارداد آتی یکی از پرطرفدار ترین هاست.

قرارداد آتی چه سودی برای معامله گران دارد؟

این قراردادها به دو شکل می توانند سود ایجاد کنند که عبارتند از:

• به صورت پوشش ریسک: مثلا کشاورز یا تولید کننده کالایی که قصد تولید محصولی را دارد اما به دلیل نوسانات بازار امکان پیش بینی این را ندارد که بعد از گذشت چند ماه قیمت محصولش در بازار چگونه خواهد بود می تواند با عقد قرارداد آتی از فروش کالای خود با قیمت مناسب اطمینان حاصل کند که اصلی ترین مورد قرداد آتی همین ویژگی است.
• به صورت سفته بازی یا نوسان گیری: افراد بدون نیاز به خود دارایی از خرید و فروش آن درآمد خواهند داشت.

انجام معاملات آتی چگونه است؟

برای اینکه بدانید نحوه انجام معاملات به چه شکلی است باید مراحل زیر را طی کنید:

نکته مهم : برای انجام معاملات قرارداد آتی ابتدا به دریافت کد معاملاتی بازار آتی چیست؟ قرارداد آتی نیاز دارید، تعدادی از کارگزاری های بورس ایران دارای مجوز قرارداد آتی هستند بنابراین با مراجعه به آنها و ارائه مدارک هویتی و تکمیل فرمهای لازم می توانید که قرارداد آتی را درخواست کنید و سپس با مراجعه به سامانه اینترنتی معاملات آتی در کارگزاری خود با گذراندن مراحل زیر اقدام به معامله نمایید:

1. واریز وجه تضمین اولیه
2. ثبت سفارش خرید یا فروش آتی
3. انجام معاملات طبق قوانین

تفاوت پیمان آتی و قرارداد آتی چیست؟

پیمالن آتی در حقیقت نوع غیر استاندارد از قراردادهای آتی است و در نتیجه ریسک آن کمی بیشتر از قرارداد آتی است ولی این دو معامله اصولاٌ ماهیت یکسانی دارند و از لحاظ تعیین قیمت و زمان تحویل مشابه هستند اما تفاوتهایی نیز دارند که بارزترین آنها بازاری است که در آن معامله می شوند، قرارداد آتی در بورس و پیمان آتی در فرابورس معامله می شوند بنابراین واضح است که قراردادهای آتی شفافیت قیمتی بیشتری نسبت به پیمان آتی دارند.

افراد زیادی هستند که در هنگام ورود به بازار آتی فکر می کنند که قرارداد آتی همان پیمان آتی است ولی با توجه به نکات ذکر شده باید دقت داشت که این دو با هم تفاوتهایی دارند و در اینجا به طور کوتاه و خلاصه تفاوتها و شباهتهای این دو قرارداد توضیح داده می شود :

• پیمان آتی دارای انعطاف و ریسک بالاتری است.
• مهمترین شاخصه پیمان آتی این است که در بازارهای خارج از بورس شکل می گیرد.
• شفافیت قیمت در پیمان آتی وجود ندارد و زمان تحویل و سایر مشخصات به صورت توافقی بین طرفین تعیین می گردد.
• هر دو بر انتقال دارالیی در آینده با تحویل پول در همان زمان تاٌکید دارند، اما پیمان آتی توافقی است که به صورت خصوصی بین خریدار و فروشنده انجام می گیرد و دارای بازار سازمان یافته مانند بورس نیست و بنابراین باید طرفین پیمان یکدیگر را بشناسند.
• پیمان آتی از استانداردهای خاصی تبعیت نمی کند نوع دارایی، قیمت، میزان نوسان، حداقل و حداکثر حجم خرید در پیمان آتی وجود ندارد.

خلاصه مطلب و کلام پایانی

قرارداد آتی ابزار نوینی است که برای تولید و معامله گران، شرایط کسب سود را فراهم می آورد، این بازار به خاطر داشتن پتانسیل سود بالا افراد زیادی را به خود جذب کرده است؛ در بازار آتی با عبارتی به نام اهرم آشنا می شوید و از این رو به آن اهرم می گویند که شما با سرمایه کم می توانید سود یا زیان چند برابری کسب کنید درست همانطور که در دنیای واقعی می توانید با نیرویی کم، ابزار سنگین را جابه جا کنید.

نماد معاملاتی در بازار آتی با نماد سهام در بورس عادی متفاوت است در بازار آتی تاریخ سررسید برای هر دارایی مشخص می گردد و امکان تغییر سررسید وجود ندارد نماد معاملاتی از قالب GCMMYY تبعیت می کند دو حرف اول مخفف دارایی پایه است و GC نماد سکه طلا می باشد MM نشان دهنده ماه تحویل و YY نمایش دهنده سال تحویل می باشد به عنوان مثال GCDY 99 نماد قرارداد آتی سکه طلا با تاریخ دی ماه ۹۹ می باشد و SAFME 99 نماد زعفران نگین تحویل مهرماه ۹۹ می باشد.

بازار قرارداد آتی دارای ماهیت معامله گریست بنابراین مانند بسیاری از بازارهای معاملاتی دارای ماهیت سود و زیان خواهد بود یعنی ممکن است با سود یکی از طرفین معامله، دیگری دچار ضرر گردد. در بازار آتی ایران کالاهای سکه طلا، زعفران نگین، زعفران پوشال معمولی، زیره و پسته معامله می گردد.

همان طور که در ابتدای مطلب قول داده بودیم، در این مطلب به این پرداختیم که قرارداد آتی چیست و چه انواعی دارد.

همچنین اگر دوست دارید در مورد حد سود و حد زیان در بورس (در نرم افزار معاملاتی آتی کالا) همه چیز را یاد بگیرید، توصیه ما به شما مطالعه این مطلب است.

به نظر شما قردادهای آتی در ایران میتواند گزینه خوبی برای کسب درآمد و سرمایه گذاری باشد؟

قراردادهای آتی چیست؟

قراردادهای آتی (Futures Contract)، قراردادهای مالی می‌باشند که طرفین را به مبادلهٔ یک دارایی با قیمتی از پیش تعیین‌شده و در تاریخ از پیش تعیین‌شده ملزم می‌کند. در اینجا، خریدار باید پرداخت را انجام دهد و فروشنده نیز باید دارایی پایه (underlying asset) را با قیمت از پیش تعیین‌شده به فروش برساند، بدون توجه به این که قیمت کنونی کالا در بازار کنونی چه مقدار می‌باشد.

دارایی‌های پایه شامل کالاهای فیزیکی و یا دیگر ابزارهای مالی می‌باشند. قراردادهای آتی، اطلاعات جزیی‌ای در مورد دارایی پایه را ذکر کردند و به‌منظور تسهیل مبلادلات در بازارهای مبادلات قراردادهای آتی، استاندارد شده‌اند. از قراردادهای آتی می‌توان به‌منظور معامله‌گری و یا محافظت از ارزش دارایی پایه (hedging) استفاده نمود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بازار مبادلات قراردادهای آتی می‌توانید از مطلب آموزشی «بازار مبادلات قراردادهای آتی چیست؟» دیدن نمایید.

نکات کلیدی:

• قراردادهای آتی، قراردادهای مالی هستند که خریدار را به پرداخت مبلغی برای خریداری دارایی پایه، و فروشنده را به فروش آن دارایی و به قیمت از پیش تعیین‌شده ملزم می‌کند.
• یک قرارداد آتی به ‌سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهد تا بتواند در جهت حرکت قیمت یک اوراق ‌بهادار، یک کالا، و یا یک ابزار مالی به ‌معامله‌گری بپردازد.
• قراردادهای آتی به‌منظور محافظت از حرکات قیمتی دارایی پایه و به‌منظور جلوگیری از ضررهای غیرمطلوب احتمالی در صورت رخ دادن تغییرات قیمتی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

درک قراردادهای آتی

قراردادهای آتی، به ‌معامله‌گران این امکان را می‌دهند تا قیمت یک دارایی و یا یک کالا را در سطح مشخصی ثابت نگهدارند (قفل کنند – Lock). این قراردادها شامل یک تاریخ به‌عنوان تاریخ انقضا (expiration date) و هزینه‌ای نقدی (up frot) می‌شوند. قراردادهای آتی توسط ماهی که در آن به انقضایشان می‌رسند، شناخته می‌شوند. برای مثال، یک قرارداد آتی طلا در دسامبر، در ماه دسامبر منقضی می‌شود.

واژهٔ آتی (futures) تمایل به نمایش وضعیت کلی بازار دارد. هرچند، انواع بسیار زیادی از قراردادهای آتی وجود دارند که می‌توان‌ از آن‌ها برای معامله استفاده کرد. این قراردادهای آتی شامل:

1. قراردادهای آتی کالاها (Commodity Futures) مانند قراردادهای آتی نفت خام، گاز طبیعی، ذرت و گندم.
2. قراردادهای آتی شاخص‌های سهام (Stock Index Futures) مانند قراردادهای آتی شاخص S&P 500
3. قراردادهای آتی ارزها (Currency Futures) که شامل قراردادهای یورو اتحادیه اروپا (EUR) و پوند بریتانیا (British Pound – GBP) می‌باشند.
4. قراردادهای آتی فلزات گرانبها (Precious Metal Futures) مانند قرارداد‌های طلا و نقره.
5. قراردادهای آتی وزارت ‌خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا (U.S. Treasury Futures) برای اوراق قرضه و دیگر محصولات.

مهم است که تفاوت بین قراردادهای اختیار معامله (Option Contracts) و قراردادهای آتی (Futures Market) را بدانید. قراردادهای اختیار معامله به دارندهٔ این قراردادها این اختیار (و نه اجبار) را می‌دهد تا دارایی پایه را در تاریخ انقضا خریداری کند و یا به فروش برساند، در حالی که خریدار قرارداد آتی مجبور است که تمامی بندها و موارد ذکر شده در قرارداد را عملی سازد.

مزایا و معایب قراردادهای آتی

• ‌سرمایه‌گذار می‌تواند از قراردادهای آتی به‌منظور ‌معامله‌گری در جهت حرکت قیمت‌ دارایی پایه استفاده کند.
• شرکت‌ها می‌توانند از قیمت مواد اولیه‌شان با استفاده از این قراردادها، در برابر نوسانات قیمتی محافظت کنند.
• قراردادهای آتی ممکن است نیازمند پرداخت شدن بخشی از مبلغ کل قرارداد در ابتدای کار باشند.

• ‌سرمایه‌گذاران، در قراردادهای آتی با ریسک ضرری بیش از حد مارجین اولیه مواجه هستند زیرا قراردادهای آتی از ضریب اهرمی‌ (leverage) استفاده می‌کنند.
• ‌سرمایه‌گذاری در قراردادهای آتی ممکن است باعث شود که شرکتی که با استفاده از این قراردادها به دنبال محافظت از تغییرات شدید قیمت‌ها می‌باشد، حرکات قیمتی مطلوبش را از دست بدهد. یعنی در صورت افزایش قیمت‌ها، نتواند محصولاتش را به قیمت‌های روز در بازار به فروش برساند.
• مارجین‌ها می‌توانند یک شمشیر دو لبه باشند بدین معنی که‌ آن‌ها می‌توانند هم میزان سود را چند برابر کنند و هم بر مقادیر زیان به‌شدت بیفزایند.

استفاده کردن از قرارداد‌های آتی

بازار قراردادهای آتی معمولاً از ضرایب اهرمی بالا، استفاده می‌کنند. ضریب اهرمی‌ بدین معنی است که یک ‌معامله‌گر نیازی ندارد که در ابتدای معامله خود به میزان 100 درصد مبلغ ذکر شده در قرارداد را به معامله وارد کند. بلکه، کارگزار مبلغی را به‌عنوان مارجین اولیه از ‌معامله‌گر دریافت می‌کند، که کسری از ارزش کل قرارداد می‌باشد. این مقدار که توسط کارگزاری ‌نگهداری می‌شود بسته به‌اندازهٔ قرارداد، میزان اعتبار ‌سرمایه‌گذار، و همچنین قوانین و شرایط ذکر شده در کارگزاری متفاوت می‌باشند.

معامله‌گران قراردادهای آتی در محل انجام معاملات، تعیین می‌کنند که تحویل این قرارداد را به‌صورت تحویل فیزیکی انجام دهند و یا آن قرارداد را‌ بر مبنای پول نقد (cash settled) ببندند. یک شرکت ممکن است به یک قرارداد با تحویل فیزیکی ورود کند تا بتواند هزینهٔ مواد اولیهٔ مورد نیازش برای تولید کالاها را در سطحی ثابت نگهدارد. با این وجود، بیشتر قراردادهای آتی توسط ‌معامله‌گرانی بسته می‌شوند که قصد ‌معامله‌گری با استفاده از این قراردادها را دارند. این قرارداد‌ها به زیر قیمت خود به فروش می‌رسند و یا پس از فروش، تفاوت بین قیمت خرید و قیمت بسته شدت‌شان برای شناخت سود/ضرر، مورد استفاده قرار می‌گیرد، و این قراردادها بر پایهٔ پول نقد (cash settled) می‌باشند.

‌معامله‌گری قراردادهای آتی

یک قرارداد آتی به ‌معامله‌گر این اجازه را می‌دهد تا بتواند در جهت حرکت قیمتی کالا در بازار، به معامله بپردازد.

اگر ‌معامله‌گر یک قرارداد آتی را خریداری کرد و قیمت کالا نیز افزایش پیدا کرد، و این افزایش قیمت (نسبت به قیمت اصلی) تا تاریخ انقضای آن قرارداد پابرجا ماند، ‌معامله‌گر می‌تواند کسب سود کند. قبل از فرا رسیدن تاریخ انقضای قرارداد، می‌توان معاملهٔ خرید (long position) را با یک معاملهٔ فروش (sell position) برای یک مقدار یکسان در قیمت کنونی، بست. تفاوت بین قیمت‌های این دو قرارداد، برابر با مبلغ پولی است که در حساب ‌معامله‌گر نزد کارگزاری وجود دارد، و هیچ کالای فیزیکی‌ای در این حالت جابه‌جا نخواهد شد. هرچند، معامله‌گر می‌تواند در صورتی که قیمت کالا پایین‌تر از قیمت مشخص شده در قرارداد آتی باشد، دچار ضرر گردد.

معامله‌گران می‌توانند از موقعیت‌های معاملاتی فروش (short or sell position)، در صورت پیش‌بینی افت قیمتی دارایی پایه استفاده نمایند. اگر قیمت‌ها کاهش پیدا کند، معامله‌گر از یک معامله با همان مقدار و در جهت عکس (offset) به‌منظور بستن موقعیت استفاده می‌کند. تفاوت بین دو مبلغ نیز در تاریخ انقضای این قراردادها مشخص خواهد شد. معامله‌گر در صورت حرکت قیمت دارایی پایه به سطحی پایین‌تر از سطح ذکرشده در قرارداد، سود خواهد کرد‌ و در صورت حرکت قیمت به سطحی بالاتر از سطح قیمتی ذکرشده در قرارداد، زیان شناسایی خواهد نمود.

مهم است به یاد داشته باشید که معامله کردن با مارجین این اجازه را به ‌معامله‌گر می‌دهد تا بتواند وارد معاملات بسیار بزرگ‌تری نسبت به موجودی حسابش در ‌کارگزاری شود. در نتیجه، ‌سرمایه‌گذاری با استفاده از مارجین‌ها می‌تواند سود را به مانند زیان چند برابر کند. یک ‌معامله‌گر را در نظر بگیرید که در ‌کارگزاری یک حساب با موجودی 5,000 دلار دارد و می‌خواهد یک معامله به مبلغ 50,000 دلار در نفت خام انجام دهد. اگر قیمت نفت در جهتی برخلاف جهت معامله او حرکت کند، او دچار ضرر خواهد شد و به‌سرعت مبلغ 5,000 دلار مارجین اولیه‌اش از دست خواهد داد. در این حالت، کارگزاری حساب شما را مارجین کال (margin call) می‌نماید. این بدین معنی است که ‌معامله‌گر نیاز دارد تا مبالغ اضافه‌ای به‌حسابش در ‌کارگزاری واریز کند تا بتواند ضررهای ایجادشده را جبران نماید.

حفاظت از دارایی پایه با استفاده از قراردادهای آتی

از قراردادهای آتی می‌توان به‌منظور حفاظت از قیمت یک دارایی پایه در برابر حرکات قیمتی استفاده کرد. در اینجا، هدف جلوگیری از ضرر در صورت تغییرات قیمت غیرمطلوب و نه کسب سود از طریق ‌معامله‌گری مدنظر می‌باشد. بسیاری از شرکت‌هایی که وارد معاملات آتی می‌شوند، قصد دارند از ارزش دارایی پایه‌شان حفاظت کنند.

برای مثال، یک کشاورز ذرت ممکن است محصولاتش را با قیمتی تعیین شده از اکنون، در آینده با استفاده از قراردادهای آتی به فروش برساند. با انجام این کار،‌ آن‌ها ریسک کاهش قیمت را از بین برده‌اند و حداقل کسب درآمد به مبلغ ثابتی را برای خود ضمانت کرده‌اند. اگر قیمت ذرت کاهش یابد، این شرکت براساس مبلغ توافق‌شدهٔ قبلی خود، دریافتی خواهد داشت و این قرارداد، باعث پوشش داده شدن تأثیر کاهش قیمت ذرت در بازار شد. با توجه به اینکه این سود و زیان‌ها جبران‌کنندهٔ یکدیگر می‌باشند، استفاده کردن مناسب از آن‌ها می‌تواند قیمت کالا را در سطح قیمتی مناسبی در بازار ثابت نگهدارد.

مقررات نظارتی بر قراردادهای آتی

بازارهای مبادلات قراردادهای آتی توسط کمیسیون مبادلات قراردادهای آتی (Commodity futures trading commission – CFTC) نظارت می‌شوند. کمیسیون معاملات قراردادهای آتی یک نهاد فدرال می‌باشد که توسط کنگرهٔ ایالات متحده آمریکا در سال 1974 به‌منظور ایجاد یکپارچگی در قیمت‌گذاری‌های بازارهای آتی تأسیس شد. از وظایف این کمیسیون می‌توان به جلوگیری از معاملات سوءِاستفاده‌کننده (Abuse trading practices)، کلاهبرداری (fraud)، و همچنین قانون‌گذاری برای شرکت‌های ‌کارگزاری که در معاملات قراردادهای آتی درگیر می‌باشند، اشاره کرد.

انتخاب یک ‌کارگزاری قراردادهای آتی

‌سرمایه‌گذاری در قراردادهای آتی و یا هرگونه ابزار مالی دیگر نیازمند استفاده از یک ‌کارگزاری می‌باشد. کارگزارهای بورس دسترسی به بورس‌ها و بازارهای مبادلاتی را فراهم می‌کنند و با استفاده از‌ آن‌ها، امکان انجام ‌سرمایه‌گذاری وجود دارد. پیدا کردن یک کارگزاری مناسب و همچنین، یافتن سرمایه‌گذاری‌‌ای که هم‌خوان با نیاز‌های شما باشد می‌تواند پروسه‌ای پیچیده باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس می‌توانید از مطلب آموزشی «بورس چیست؟» دیدن نمایید.

مثال‌هایی واقعی از قراردادهای معاملات آتی

معامله‌گری را در نظر بگیرید که قصد دارد تا با ورود به قراردادهای آتی نفت در ماه می، با این انتظار که قیمت نفت در پایان سال در سطحی بالاتر از سطح این قرارداد معامله خواهد شد، به معامله‌گری بپردازد. قراردادهای آتی نفت خام در ماه دسامبر در سطح قیمتی 50 دلاری معامله می‌شوند و معامله‌گر قرارداد را در این سطح قیمتی قفل می‌کند.

از آن جایی که نفت در واحدهای 1,000 بشکه‌ای معامله می‌شود، ‌سرمایه‌گذار در حال حاضر یک موقعیتِ معاملاتی باارزش 50,000 دلار نفت خام (1000×50 = 50,000) دارد. با این حال، ‌معامله‌گر برای ورود به این معامله تنها نیاز به پرداخت کسری از این مبلغ را به‌عنوان سپرده نزد کارگزاری‌اش دارد.

از ماه می ‌تا دسامبر، قیمت نفت و به تبع آن قیمت قرارداد آتی نفت خام دچار نوساناتی می‌شود. اگر حرکات قیمتی نفت بسیار نوسانی باشد، ممکن است ‌کارگزاری طلب مقدار پول بیشتری را از ‌سرمایه‌گذار کند، هزینه‌ای که تحت عنوان هزینهٔ مارجین نگهداری (maintenance margin) شناخته می‌شود.

در ماه دسامبر، با نزدیک شدن قرارداد به تاریخ انقضایش (که به‌طور معمول سومین جمعهٔ ماه معین شده می‌باشد.) قیمت نفت خام به سطح قیمتی 65 دلار رسیده است، و ‌معامله‌گر قراردادهای اصلی‌اش را می‌فروشد تا از موقعیت معاملاتی خارج شود. او تفاوت قیمتی به‌وجود آمده را به‌صورت پول نقد دریافت می‌کند، و می‌تواند مبلغ 15,000 دلار، بدون در نظر گرفتن هزینه‌ها و کمیسیون ‌کارگزاری به‌صورت خالص دریافت کند. (15,000$ = 1000 * 15$ , 15$ = 50$ – 65$)

‌هرچند، اگر قیمت نفت به‌سطح قیمتی 40 دلاری افت کند، ‌سرمایه‌گذار در این حالت 10,000 دلار زیان کرده است. (10,000$ – = 1000 * 10$ – , 10$ – = 50$ – 40$)

تیم تحریریه دیجی کوینر

این مقاله به کوشش هیئت تحریریه دیجی کوینر تولید شده است. تک تک ما امیدواریم که با تلاش خود، تاثیری هر چند کوچک در آگاه سازی فعالان حوزه رمز ارزها و بازارهای مالی داشته باشیم.