دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟
دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟
دستورالعمل عرضه اوليه سهام در بورس اوراق بهادار تهران
مصوب 1392,10,21
اين دستورالعمل در اجراي مواد ۷ و ۱۰ آئين‌نامة معاملات در شركت بورس اوراق بهادار تهران (مصوب شوراي عالي بورس و اوراق بهادار) در ۲۴ ماده و ۲۲ تبصره در تاريخ ۲۱ /۱۰ /۱۳۹۲ به تصويب هيأت مديرة سازمان بورس و اوراق بهادار رسيد.
فصل اول : تعاريف و اصلاحات
ماده ۱ : اصطلاحات و واژه‌هايي كه در ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران مصوب آذرماه ۱۳۸۴مجلس شوراي اسلامي، آئين‌نامة معاملات در شركت بورس اوراق بهادار تهران و دستورالعمل نحوة انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران تعريف شده‌اند، به همان مفاهيم در اين دستورالعمل به كار رفته‌اند. واژه‌هاي ديگر داراي معاني زير مي‌باشند:
۱ -اطلاعيه عرضة اوليه: اطلاعيه‌اي است كه توسط بورس، طبق فرم مصوب هيأت مديرة بورس و براساس مقررات منتشر مي‌شود.
۲ -بورس: بورس اوراق بهادار تهران (شركت سهامي عام) است.
۳ -دامنه قيمت: پايين‌ترين تا بالاترين قيمتي است كه كارگزار در دورة ثبت سفارش مي‌تواند سفارش‌هاي دريافتي از مشتريان را در آن بازه ثبت نمايد.
۴ -دستورالعمل پذيرش: دستورالعمل پذيرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران مصوب هيأت مديرة سازمان است.
۵ -دوره ثبت سفارش: دورة زماني است كه طي آن، سفارش‌هاي خريد مشتريان در عرضة اوليه به روش ثبت سفارش، در سامانة معاملات ثبت مي‌شود.
۶ -رويه تسهيم به نسبت۱: شيوة تخصيصي است كه مطابق آن سهام تخصيص‌يافته به هر سفارش، معادل حجم سفارش ثبت شده تقسيم بر كل سفارش‌هاي ثبت شده، ضربدر كل سهام قابل عرضه است.
۷ -سقف تعهد خريد: حداكثر ميزاني كه در هر عرضه، خريد آن توسط مدير عرضه و گروه متعهدين تعهد مي‌شود.
۸ -سهامداران متعهد عرضه: از جمله سهامداران مديريتي شركت هستند كه در عرضة اوليه به روش حراج، انجام عرضه را تعهد مي‌نمايند و نام ايشان توسط بورس در اطلاعية عرضة اوليه اعلام مي‌شود.
۹ -سهامدار مديريتي: هر سهامداري كه يكي از شرايط زير را داشته باشد سهامدار مديريتي است:
الف) اشخاص حقيقي كه به واسطة سهامداري خود، اقوام نسبي از طبقه اول و دوم و يا اشخاص حقوقي تحت كنترل خود، مجموعاً مساوي يا بيشتر از ۵ درصد سهام ناشر را داشته باشند.
ب) اشخاص حقوقي كه به واسطة سهامداري خود، اشخاص حقوقي تحت كنترل و يا اشخاص حقوقي با كنترل‌‌كنندة مشترك مجموعاً مساوي يا بيشتر از ۵ درصد سهام ناشر را داشته باشند.
۱ -عرضة اوليه به روش حراج: عرضه‌اي است كه بر مبناي رقابت خريداران انجام مي‌شود.
۲-عرضة اوليه به روش گشايش: عرضه‌اي است كه پس از رقابت همزمان خريداران و فروشندگان با يك حراج ناپيوسته انجام مي‌شود.
۳-عرضة اوليه به روش ثبت سفارش: عرضه‌اي است كه براساس سفارش‌هاي ثبت شده در دورة ثبت سفارش و طبق ضوابط اين دستورالعمل انجام مي‌شود.
۴-گروه متعهدين: گروهي است كه بابت تعهد خريد سهام در عرضة اوليه توسط مدير عرضه تشكيل مي‌شود. يك يا چند نهاد مالي داراي مجوز از سازمان، اعضاي گروه مذكور را تشكيل مي‌دهند و طبق قرارداد مربوطه و ضوابط اين دستورالعمل به صورت تضامني به همراه مدير عرضه، مسئوليت تعهد خريد سهام را بر عهده مي‌گيرند.
۵-مدير عرضه: كارگزار يا شركت تأمين سرمايه‌اي است كه مديريت عرضة اولية سهام در عرضه اوليه به روش ثبت سفارش را بر عهده مي‌گيرد.
۶-ناشر پذيرفته شده: ناشري است كه اوراق بهادار آن در بورس پذيرفته شده است.
فصل دوم : ضوابط كلي عرضه اوليه
ماده ۲ : عرضة اوليه منوط به پذيرش و درج سهام براساس دستورالعمل پذيرش و افشاي كامل اطلاعات مطابق با دستورالعمل افشاي اطلاعات شركت‌هاي ثبت شده نزد سازمان و ساير مقررات مربوط به بورس است.
ماده ۳ : سهام عرضه شده در عرضة اولية ناشران دولتي مطابق مقررات مربوط به عرضه‌هاي دولتي و براي ساير ناشران حداقل ۱۰ درصد از سهام شركت است. به هر ترتيب سهام بايد به گونه‌اي عرضه شود كه طي زماني كه هيأت پذيرش تعيين مي‌نمايد و حداكثر شش ماه پس از درج نام شركت مي‌باشد، سهام شناور آزاد شركت، حد نصاب‌هاي تعيين شده در دستورالعمل پذيرش را احراز نمايد.
تبصره ۱ : تغيير در ميزان عرضة اوليه سهام ناشران، با تصويب هيأت پذيرش، امكان‌پذير خواهد بود.
تبصره ۲ : سهامداران مديريتي و ناشر پذيرفته شده مسئول ايفاي تعهدات موضوع اين ماده مي‌باشند.
ماده ۴ : كليه عرضه‌هاي اوليه سهام با روش ثبت سفارش انجام مي‌شود مگر اينكه هيأت پذيرش بنا به پيشنهاد بورس روش ديگري را براي عرضه اوليه تعيين نمايد.
ماده ۵ : محدوديت دامنة نوسان قيمت روزانه از اولين روز كاري بعد از عرضة اوليه، روي نماد معاملاتي ناشر پذيرفته شده اعمال خواهد شد.
ماده ۶ : كارگزاران پس از انتشار اطلاعية عرضة اولية سهام توسط بورس نسبت به اخذ سفارش خريد از متقاضيان اقدام خواهند كرد. كلية سفارش‌هاي اخذ شده جهت عرضه اوليه، بايد به قيمت محدود باشند.
ماده ۷ : بورس مي‌تواند جهت خريد هر مشتري، هر كارگزار و يا هر ايستگاه معاملاتي سقف مشخصي تعيين و در اطلاعية عرضة اوليه اعلام نمايد.
تبصره ۱ : بورس مي‌تواند محدوديت‌هاي موضوع اين ماده را طي جلسة معاملاتي تغيير دهد، مشروط به آنكه قبل از اعمال، موضوع را از طريق سامانة معاملاتي به اطلاع كارگزاران برساند.
تبصره ۲ : اعمال تغييرات، حذف يا اصلاح سفارش‌ها مطابق با شرايط اين ماده به دستور بورس توسط كارگزاران بايد انجام شود.
تبصره ۳ : عدم رعايت سقف‌هاي موضوع اين ماده و دستورات بورس در اين خصوص، تخلف كارگزار بوده و موضوع، جهت رسيدگي به مرجع رسيدگي به تخلفات ارجاع خواهد شد. در عين حال بورس مي‌تواند سفارش‌هايي كه موجب نقض سقف‌هاي موضوع اين ماده يا دستورات بورس شده است را رأساً اصلاح يا حذف نمايد. در اين موارد، كلية مسئوليت‌هاي احتمالي ناشي از اصلاح يا حذف سفارش بر عهدة كارگزار مربوطه است و بورس مسئوليتي ندارد.
فصل سوم : عرضه اوليه به روش ثبت سفارش
ماده ۸ : به منظور عرضة اوليه به روش ثبت سفارش، مدير عرضه بايد حداقل ۷ روز كاري قبل از آغاز ثبت سفارش، گزارشي حداقل شامل مشخصات مدير عرضه، تاريخ ثبت سفارش، كف قيمت و دامنة قيمت در ثبت سفارش، تعداد سهام قابل عرضه و حسب مورد سقف تعهد خريد، اعضاي گروه متعهدين و تعهدات ايشان رامطابق فرم بورس پس از تأييد ناشر پذيرفته شده، سهامداران عمدة عرضه‌كننده و مدير عرضه به بورس ارسال نمايد. بورس، پس از موافقت با عرضة اوليه، اين اطلاعات را در اطلاعية عرضة اوليه قيد نموده و حداقل ۲ روز كاري قبل از ثبت سفارش منتشر مي‌نمايد.
تبصره - دامنة قيمت نمي‌تواند بيشتر از 20 درصد كف قيمت پيشنهادي باشد.
ماده ۹ : سقف تعهد خريد حداكثر ۵۰ درصد سهام قابل عرضه است و در هر عرضة اوليه به پيشنهاد مدير عرضه، توسط بورس تعيين مي‌شود. به هر ترتيب سقف تعهد خريد بايد به گونه‌اي تعيين شود كه در صورت انجام تعهد خريد، معاملة انجام شده كمتر از نصاب‌هاي معاملات عمده باشد.
ماده ۱۰ : در عرضه اوليه به روش ثبت سفارش عرضة اولية موفق، عرضه‌اي است كه طي آن حداقل به ميزان مابه‌التفاوت سهام قابل عرضه و سقف تعهد خريد، توسط اشخاصي غير از مدير عرضه و گروه متعهدين خريداري شود.
تبصره ۱ : در صورتي‌كه با توجه به سفارش‌هاي ثبت شده، امكان عرضة موفق وجود نداشته باشد، دامنة قيمت پيشنهادي در پايان دورة ثبت سفارش، براي يك بار قابل بازنگري است مشروط به آنكه كف قيمت جديد حداكثر ۱۰درصد كمتر از كف قيمت اوليه باشد. درخواست بازنگري توسط مدير عرضه به بورس ارايه خواهد شد.
تبصره ۲ : در صورت عرضة اوليه ناموفق، چنانچه مدير عرضه درخواست بازنگري دامنة قيمت را نداشته باشد، مي‌تواند با موافقت بورس عرضة اوليه را به زمان ديگري موكول نمايد. عرضة مجدد منوط به طي مراحل موضوع مادة ۸ اين دستورالعمل خواهد بود.
ماده ۱۱ : مدير عرضه به تنهايي يا به همراه گروه متعهدين بايد تعهد نمايد كه سهام خريداري نشده در عرضة اوليه را تا سقف تعهد خريد از سهام قابل عرضه خريداري نمايد در هر حال، مسئوليت اجراي تعهد خريد سهام بر عهدة مدير عرضه خواهد بود.
تبصره ۱ : مديرعرضه و گروه متعهدين بايد به تشخيص بورس كفايت سرمايه كافي را جهت ايفاي تعهد خريد را داشته باشند.
تبصره ۲ : حقوق، وظايف و سقف تعهد خريد هر يك از اعضاي گروه متعهدين در خصوص تعهد موضوع اين ماده در قرارداد فيمابين كه به تأييد بورس مي‌رسد، مشخص مي‌شود.
ماده ۱۲ : كارگزاران موظفند، سفارش‌هاي دريافتي از مشتريان را براساس اولويت زماني دريافت سفارش در دورة ثبت سفارش، وارد سامانة معاملات كنند.
تبصره ۱ : واحد پاية سفارش، حداقل و حداكثر حجم هر سفارش و زمان ورود سفارش‌ها در دورة ثبت سفارش براي هر عرضه اوليه توسط بورس تعيين و قبل از شروع دورة ثبت سفارش از طريق سايت رسمي بورس و سامانة معاملاتي به اطلاع عموم خواهد رسيد.
تبصره ۲ : سفارش‌هاي خريد بايد با كد معاملاتي مشتري ثبت شود و ثبت سفارش‌ها با كد گروهي مجاز نيست.
تبصره ۳ : سفارش‌هاي ثبت شده در دورة ثبت سفارش قابل اصلاح يا حذف هستند. پس از پايان اين دوره، ورود، حذف يا اصلاح سفارش‌ها مجاز نيست.
ماده ۱۳ : دورة ثبت سفارش حداكثر يك روز كاري بوده و ساعت شروع و پايان آن توسط بورس تعيين و اعلام مي‌شود. در صورت بازنگري در دامنة قيمت، دورة ثبت سفارش براي يك روز كاري ديگر تمديد مي‌شود. در اين حالت، سفارش‌هاي ثبت شده در دورة ثبت سفارش قبلي حذف و سفارش‌گيري مجدداً در دامنة قيمتي جديد انجام مي‌شود.
ماده ۱۴ : طي دورة ثبت سفارش، اطلاعات مربوط به سفارش‌هاي ثبت شده شامل حجم و قيمت سفارش‌ها و متقاضيان خريد منتشر نمي‌شود و كارگزاران، مدير عرضه و فروشنده نيز به اطلاعات مزبور دسترسي ندارند. در پايان دوره ثبت سفارش صرفاً اطلاعات حجم و قيمت سفارش‌هاي ثبت شده در اختيار مدير عرضه قرار مي گيرد.
تبصره - اجراي اين ماده منوط به فراهم شدن شرايط فني با اعلام بورس خواهد بود.
ماده ۱۵ : در پايان دورة ثبت سفارش، عرضه سهام با يك قيمت و به شرح زير انجام مي‌شود:
۱ -در صورتي كه حجم كل سفارش‌هاي ثبت شده با قيمتي معادل سقف دامنه تعيين شده بيش از كل سهام قابل عرضه باشد، قيمت عرضه معادل قيمت سقف بوده و تخصيص سهام براساس رويه تسهيم به نسبت انجام مي‌شود.
۲ -در صورتي كه حجم كل سفارش‌هاي ثبت شده در دامنه قيمت، مساوي يا بيشتر از تعداد كل سهام قابل عرضه باشد، قيمت عرضه، قيمت واحدي است كه با آن قيمت كل سهام قابل عرضه معامله شود.
۳ -در صورتي كه حجم كل سفارش‌هاي ثبت شده كمتر از تعداد كل سهام قابل عرضه ولي به گونه‌اي باشد كه پس از اعمال تمام يا بخشي از تعهد خريد، كل سهام قابل عرضه معامله شود، قيمت عرضه معادل قيمت كف خواهد بود. در اين حالت مدير عرضه ملزم به ايفاي تعهد خريد مي‌باشد و بدين منظور وي بايد سفارش خريدي با قيمت كف و به ميزان مابه‌التفاوت سفارش‌هاي وارد شده و سفارش‌هاي قابل عرضه را ارايه نمايد.
۴ -در صورتي كه حجم كل سفارش‌هاي ثبت شده به گونه‌اي باشد كه با اعمال تعهد خريد نيز كل سهام قابل عرضه معامله نشود، عرضه انجام نمي‌شود.
تبصره -در محاسبه حجم كل سفارشات ثبت شده موضوع اين ماده، سفارشات ثبت شده توسط مدير عرضه و گروه متعهدين لحاظ نمي‌شود.
ماده ۱۶ : روابط مدير عرضه، سهامداران عمدة عرضه‌كننده و ناشر پذيرفته شده و حدود وظايف و مسئوليت‌هاي هريك همچنين حق‌الزحمة مدير عرضه در چارچوب سقف‌هاي مصوب سازمان در قرارداد فيمابين كه به تأييد بورس مي‌رسد تعيين مي‌شود.
فصل چهارم : عرضه اوليه به روش گشايش
ماده ۱۷ : در صورتي كه به تشخيص هيأت پذيرش ، سهام شناور آزاد شركت و تعداد سهامداران آن بزرگتر يا مساوي حد نصاب‌هاي بازار و تابلوي مربوطة سهام، موضوع دستورالعمل پذيرش باشد، عرضة اوليه به روش گشايش، بدون دامنة نوسان قيمت و به ترتيبي كه در ماده ۲۲ دستورالعمل نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران آمده است، انجام مي‌شود. قيمت پاياني سهم در روز عرضة اوليه، ميانگين موزون معاملات روزانة سهم در آن روز خواهد بود.
تبصره ۱ : اطلاعية عرضة اولية موضوع اين ماده، حداقل ۲ روز كاري قبل از عرضه، توسط بورس منتشر مي‌شود.
تبصره ۲ : مديرعامل بورس مي‌تواند كشف قيمت سهم موضوع اين ماده را به معاملة حجم مشخصي از سهام ناشر مشروط كند و در صورت عدم انجام معامله در حجم مشخص شده، معاملات را تأييد نكرده و عرضه را به جلسة ديگري موكول نمايد.
تبصره ۳ : در عرضة اوليه به روش فوق، بايد بخش معيني از سهام شركت كه توسط بورس تعيين مي‌شود، قابل معامله باشد.
ماده ۱۸ : بورس مي‌تواند محدوديت‌هايي به شرح ذيل در زمان عرضة اوليه به روش گشايش اعمال نمايد. در صورت اعمال هر يك از اين محدوديت‌ها، بورس ملزم است موضوع را به طور مقتضي قبل از گشايش نماد به منظور دريافت سفارش، اطلاعرساني كند:
۱ -ممنوعيت فروش مجدد سهام خريداري شده در همان جلسة معاملاتي توسط مشتريان،
۲ -محدوديت خريد در عرضه اوليه توسط سهامداران مديريتي.
تبصره - عدم رعايت محدوديت‌هاي اعلامي موضوع اين ماده، تخلف كارگزار بوده و موضوع، جهت رسيدگي به مرجع رسيدگي به تخلفات ارجاع خواهد شد. در عين حال بورس مي‌تواند سفارش‌هايي كه موجب عدم رعايت محدوديت‌هاي موضوع اين ماده شده است را رأساً اصلاح يا حذف نمايد. در اين موارد، كلية مسئوليت‌هاي احتمالي ناشي از اصلاح يا حذف سفارش بر عهدة كارگزار مربوطه است و بورس مسئوليتي ندارد.
فصل پنجم : عرضه اوليه به روش حراج
ماده ۱۹ : قبل از عرضة اوليه به روش حراج، بورس اقدام به تعيين موارد زير مي‌نمايد:
۱ -حداقل تعداد سهام جهت عرضه در روز عرضه اوليه،
۲ -حداقل تعداد سهام كه عرضه‌كننده بايد به صورت تدريجي پس از عرضة اوليه، عرضه نمايد و مهلت زماني آن،
۳ -محدوديت خريد هر ايستگاه معاملاتي و يا هر كد مالكيت.
تبصره ۱ : ضوابط تعيين محدوديت‌هاي موضوع بند ۳ اين ماده توسط هيئت مديره بورس تصويب مي‌شود.
تبصره ۲ : تصميمات بورس در خصوص موارد موضوع اين ماده، بايد حداقل ۲ روز كاري قبل از عرضه توسط بورس اطلاعرساني شود. تغيير در مفاد بند ۳ اين ماده منوط به اطلاع رساني آن توسط بورس تا قبل از گشايش نماد معاملاتي جهت عرضه اوليه، امكان پذير است.
ماده ۲۰ : كارگزار فروشنده مي‌تواند پس از گذشت حداقل ۱۰ دقيقه از زمان گشايش نماد اقدام به عرضة سهام نمايد. وي بايد عرضة سهام را به گونه‌اي انجام دهد كه تا پايان جلسة رسمي معاملاتي، عرضه انجام شود.
تبصره - كاهش مدت موضوع اين ماده در شرايط خاص به تشخيص مديرعامل بورس و موافقت سازمان امكان‌پذير است.
ماده ۲۱ : در صورتي كه كمتر از ۵۰ درصد از سهام آگهي شده براي عرضه اوليه به روش حراج در روز عرضة اوليه به فروش برسد، بورس مكلف است كلية معاملات را باطل نموده و عرضة اوليه را به روز ديگري موكول نمايد.
ماده ۲۲ : كارگزاران براي خريد مي‌توانند از كد خريد گروهي استفاده نمايند و پس از آن با توجه به قيمت درخواست خريدها، اولويت زماني درخواست خريدها و منطقه جغرافيايي كه درخواست خريد در آن از متقاضي اخذ شده است نسبت به تخصيص سهام اقدام نمايند و حتي‌‌الامكان به همه متقاضياني كه درخواست خريد كتبي ارائه داده‌اند اعم از حقيقي و حقوقي، سهميه‌اي را تخصيص دهند. در هر صورت مسئوليت تخصيص عادلانه سهام بين مشتريان هر كارگزار در عرضه اوليه به عهدة وي خواهد بود.
ماده ۲۳ : سهامي كه در روز عرضة اوليه به فروش نمي‌رسد و يا معاملة آن باطل مي‌شود بايد طبق نظر مديرعامل بورس در روزهاي آتي عرضه شود.
ماده ۲۴ : در روز عرضة اوليه، صرفاً سهامداراني مي‌توانند سهام خود را عرضه نمايند كه در زمرة سهامداران متعهد عرضه قرار داشته باشند.
حذف دامنه نوسان؛ بلی یا خیر؟
با وجود اینکه مسئولان بازار سرمایه هم مانند فعالان بازار به معایب و تبعات دامنه نوسان اذعان دارند اما حذف یکباره آن در شرایط کنونی بازار امکان پذیر نیست.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه(سنا)، یکی از اصلی‌ترین مطالبات سهامداران و کارشناسان در سه سال پر افت و خیز بازار سرمایه (از سال ۹۷ تاکنون) حذف یا اصلاح «دامنه نوسان» است. آنها معتقدند دامنه نوسان تبدیل به سرعت‌گیری شده که سهامداران را آزار می‌دهد.
البته نباید این نکته را فراموش کرد که به طور کلی دامنه نوسان، ابزاری برای کنترل نوسان‌های شدید بازار سهام است. مفهومی که برای حمایت از سهامداران خرد و مبتدی طراحی شده است. و هم اکنون بخش قابل توجهی از تعلل موجود برای کنار گذاشتن آن هم معطوف به تبعاتی احتمالی است که می‌تواند برای این گروه از سهامداران به وجود آید.
از همین رو از اوایل دهه ۸۰ موضوع دامنه نوسان در بورس تهران مطرح و در برخی از دوره‌های زمانی، دامنه نوسان متقارن و در برخی دوره‌ها، به‌صورت نامتقارن تعیین شده است. این تغییرات به فراخور شرایط بازار گاهی کاهشی و گاهی بر مدار رشد قرار گرفته است. با این اوصاف در چند سال اخیر فعالان بازار نسبت به بودن دامنه نوسان انتقادات بسیاری داشتند و یکی از مطالبات آنان حذف این ریزساختار از بازار سهام است.
تبعات تداوم دامنه نوسان
در همین‌باره حمیدرضا جیهانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو با پایگاه خبری بازار سرمایه(سنا)، اظهار داشت: بزرگترین آسیب دامنه نوسان برای بازار سرمایه، کاهش یا متوقف کردن سرعت تحولات است؛ یعنی اگر بازار بخواهد روند صعودی داشته باشد آن را متوقف و اگر بخواهد بازار اصلاحی داشته باشد آن را فرسایشی می‌کند.
جیهانی گفت: دامنه نوسان کارایی بازار را کاهش می‌دهد. و از جمله تبعات منفی دامنه نوسان زمانی است که بحث صف‌نشینی رخ می‌دهد. دامنه نوسان باعث پدیده‌ای به نام «سرخطی زدن» می‌شود که افرادی با استفاده از آن اقدام به کلاهبرداری یا با زد و بندهایی اقدام به خرید و فروش رانتی می‌کنند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا به طور کلی پدیده دامنه نوسان در کشورهای دیگر وجود دارد یا خیر؟ اظهار داشت: می‌توان گفت این پدیده موضوع عرفی در بورس‌های بزرگ جهان نیست و صرفا در کشورهای محدودی وجود دارد.
جیهانی افزود: یکی از مؤلفه‌های مهم بازارهای سرمایه، نقدشوندگی سرمایه‌گذاری است یعنی سهامدار بتواند ورود و خروج سرمایه را به راحتی داشته باشد.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: دامنه نوسان در روندهای اصلاحی منجر به قفل شدن بازار در سقف یا کف قیمتی می‌شود که همین موضوع سدی برای ورود یا خروج به هنگام در یک نماد معاملاتی ایجاد می‌کند.
جیهانی اظهار داشت: اگر دامنه نوسان وجود نداشته باشد در زمان ریزش با یک روند منظم و کوتاه مدت، بازار به شرایط قبل خود باز می‌گردد؛ همچنین در زمان صعود هم سهم به سرعت به ارزندگی می‌رسد بدین ترتیب دیگر خبری از صف‌های خرید و فروش نخواهد بود.
«حذف دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ تدریجی» دامنه نوسان
با توجه به شرایط موجود بازار آنچه حتمی است امکان حذف یکباره دامنه نوسان وجود ندارد و به طور حتم تبعات آن می‌تواند از مزایای آن بیشتر باشد.
اما سازمان بورس و اوراق بهادار می‌تواند در یک روند برنامه‌ریزی شده و به صورت تدریجی اقدام به حذف دامنه نوسان سهم‌های بزرگ، بگیرد.
بدین ترتیب ضمن آماده سازی اهالی بورس برای حذف نهایی دامنه، گام بلندی در راستای نقدشوندگی بازار سرمایه برداشته می‌شود.
در نیمه آذر ماه سال جاری مجید عشقی در صبحانه‌ای کاری مشترک با اعضای اتاق بازرگانی در این باره اظهار کرده بود: ما در این تردیدی نداریم که باید موضوع بازکردن دامنه نوسان در دستور کار قرار گیرد اما این موضوع باید به شکل تدریجی و در یک زمانبندی خاص انجام شود که قطعا در برنامه‌های ما جا دارد.
پیش از عشقی رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار یعنی محمدعلی دهقان دهنوی هم چنین وعده‌ای داده بود. وی در اسفند ۱۳۹۹ درباره دامنه نوسان گفته بود: هر چه دامنه نوسان محدود شود، نقدشوندگی هم محدودتر می‌شود. او «حذف دامنه نوسان» را به‌عنوان یکی از چشم‌اندازهای سازمان بورس مطرح کرده بود.
با این اوصاف باید دید در نهایت چه زمانی بر دغدغه مسئولان سازمان بورس و اوراق بهادار و سهامداران جامه عمل پوشیده می‌شود.
حذف دامنه نوسان، بهترین گزینه برای بهبود وضعیت بازار سهام
تهران- ایرنا- مدیرعامل فرابورس ایران به تغییر دامنه نوسان اشاره کرد و گفت: ممکن است زمانی اعلام شود که برای بهبود وضعیت بازار سرمایه، دامنه نوسان حذف شود یا دامنه نوسان ۱۰ درصدی وجود داشته باشد، که بین این دو، گزینه حذف دامنه نوسان را انتخاب می‌کنم.
به گزارش روز یکشنبه خبرنگار اقتصادی ایرنا، بازار سرمایه سال ۹۹ را با صعود پرشتاب قیمت‌ها در بازار سهام آغاز کرد و در مردادماه شاخص کل بورس تهران به اوج خود یعنی بیش از دو میلیون واحد رسید، در این مدت بالغ بر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به این بازار وارد شد، در ادامه معاملات این بازار، شاخص بورس با ریزش عمومی قیمت سهام در بسیاری از صنایع از اوج تاریخی خود فاصله گرفت و در آخرین روز کاری این سال در سطوح بالای یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد ایستاد.
خبرگزاری ایرنا در گفت و گویی تفصیلی با مدیرعامل فرابورس ایران به بررسی علل افت و خیز بازار سهام در سالی که گذشت پرداخت و عوامل موثر بر صعود و نزول قیمت‌ها در این سال را مورد بحث و بررسی قرار داد.
«امیر هامونی» در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا درباره علل و عوامل افت و خیز معاملات بازار سهام در بورس و فرابورس و نوسانات شاخص کل در سال ۹۹ گفت: اظهارنظر درباره این موضوع نیازمند بررسی وضعیت بازار در سال ۹۸ است، در اسفند سال ۹۷ و ابتدای سال ۹۸ با برخی اتفاقات غیرمترقبه و بروز حوادث طبیعی مانند سیل در شمال و جنوب ایران، زلزله کرمانشاه و کرمان روبه‌رو شدیم، همچنین در کنار آن شیوع ویروس کرونا در انتهای سال ۹۸ باعث شد تا نیاز به تامین مالی مورد توجه قرار گیرد.
کریدور نرخ سود بانکی قابل اصلاح است
هامونی با بیان اینکه نرخ سود بازار بین‌بانکی از اواخر سال ۱۳۹۸ به دلیل افزایش نقدینگی ناشی از کرونا روندی نزولی را آغاز کرد، خاطرنشان کرد: این موضوع نشان‌دهنده افزایش نقدینگی در بازار بود که باعث شد تا بانک‌ها حاضر شوند با نرخ کمی یکدیگر را تامین مالی کنند و بازار سهام با قدرت بسیار بیشتر به روند صعودی خود ادامه دهد.
مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه بانک مرکزی تاکنون در کنترل نرخ سود بانکی موفق عمل کرده است و فرابورس ذینفع تصمیم‌گیری‌های اتخاذ شده و انجام اقدامات جدید از سوی بانک مرکزی است، افزود: اکنون نرخ سود بین‌بانکی حدود ۲۰ درصد است، بانک مرکزی در تلاش است تا برخی از اقدامات مانند عملیات بازار باز و بازخریداوراق مالی اسلامی را به سرانجام برساند.
وی با بیان اینکه نرخ سود بانکی اکنون بین ۱۴ تا ۲۲ درصد است و کریدور نرخ سود بانکی قابل اصلاح است، اظهار داشت: با بهینه کردن نرخ سود بانکی و با دست یافتن به نرخ قابل اتکا و کاهش نوسان در سایر بازارها می‌توان ریشه مسائل ایجادشده در بازارهای سرمایه‌گذاری را برطرف کرد.
ورود بالغ‌بر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به بورس
هامونی خاطرنشان کرد: بازار که از مردادماه وارد مدار نزولی شد ناشی از کاهش ورود نقدینگی بود و دیگر از آن زمان به بعد نقدینگی چندانی به این بازار وارد نشد.
به گفته مدیرعامل فرابورس ایران شاید بتوان با دامنه نوسان و دیگر اقدامات به کارگرفته شده سرعت رشد و افت شاخص بورس را کاهش و افزایش داد، اما نباید ریشه این موضوع را فراموش کرد زیرا ریشه و دلیل افت‌وخیزها مربوط به جای دیگر است و خارج از حیطه اختیارات بازار سرمایه و سازمان بورس قرار دارد.
وی به میزان نقدینگی وارد شده به بازار سهام اشاره کرد و گفت: از ابتدای سال که بازار در مدار صعودی پرشتاب قرار داشت تا مردادماه که شاخص بورس وارد مدار نزولی شد بالغ بر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان وارد بازار شد.
علت اصلی ریزش بورس چیست؟
هامونی در پاسخ به این سوال که آیا دولت مقصر اصلی ریزش شاخص بورس در بازار است یا خیر گفت: برای پاسخ به این سوال باید نکاتی را در نظر گرفت مبنی بر اینکه آیا دولت با قصد و نیت قبلی و با هدف دستکاری قیمت به دنبال روند صعودی بازار بوده است؟ آیا دولت به دنبال این بوده است تا بعد از افزایش غافلگیرکننده قیمت‌ها سهام خود را بفروشد و از این بازار خارج شود؟ آیا دولت چنین نگاه سفته‌بازانه‌ای را به بازار سهام داشته است؟
مدیرعامل شرکت فرابورس ایران اظهار داشت: دولت به هیچ عنوان به دنبال هیچ‌یک از این مسائلی که مطرح‌شده است نبود، یکی از مشکلاتی که بازار را به این روز انداخت و باعث اصلاح و کاهش شدید قیمت سهام شرکت‌ها شد، برنامه‌های بهینه ناسازگار بود که بازار را از مسیر صعودی خود بازگرداند.
وی اظهار داشت: در کشور برخی از دستگاه‌های اقتصادی که بر سود شرکت‌های بورسی تاثیرگذار هستند دارای یک ناسازگاری با یکدیگر هستند که باعث تغییر مسیر معاملات بورس دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ در بازار شدند، در حالی که ممکن است برنامه آنها در بین مجموعه خود هماهنگ و دارای تاثیر مثبت در عملکرد آنها باشد.
مدیرعامل فرابورس ایران با تاکید بر اینکه نمی‌توان اعلام کرد که دولت با هدف و برنامه‌ریزی قبلی وارد این بازار شده است و این موضوع را به صورت تلویحی در بازار رد می‌کنم، گفت: دولت به هیچ عنوان در بازار هدف سفته بازانه‌ای را نداشته و ندارد، زیرا قرار نیست دولت برای دو روز در این بازار بماند، کسب درآمد کند و در انتها از این بازار خارج شود.
هامونی با بیان اینکه دولت امسال بخشی از کسری بودجه خود را از طریق اخذ مالیات و بخش دیگر را از اوراق در فرابورس تامین مالی کرده است، گفت: دولت با نگاه درستی اقدام به ورود در بازار سرمایه کرده است؛ چرا که تامین مالی از طریق اوراق راه‌حل بهینه و دقیق‌تری نسبت به تامین مالی از طریق انتشار پول است.
کسب درآمد ۱۹ هزار میلیارد تومانی دولت از صندوق‌های دارا یکم و پالایش یکم
به گفته مدیرعامل فرابورس ایران مجموع پولی که دولت از این بازار و از طریق دارا یکم و پالایش یکم کسب کرد، مبلغ چندان قابل‌توجهی نیست.
وی به کسب درآمد ۱۹ هزار میلیارد تومانی دولت از طریق صندوق‌های ETF اشاره کرد و افزود: این رقم شامل تقریبا ٦ هزار میلیارد تومان برای دارا یکم و ۱۳ هزار میلیارد تومان برای پالایش یکم می‌شود، این در حالی است که دولت از ابتدای سال در فرابورس از طریق اوراق مرابحه و اسناد خزانهبالغ‌بر۱۸۳هزار میلیارد تومان تامین مالی کرده است، پس چطور این امکان وجود دارد که بخواهد برای حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان خود را بدنام کند و به صورت عامدانه بورس را صعودی و در انتها بازار را با چنین شتابی نزولی کند.
هامونی با بیان اینکه وجود چنین منطقی ضعیف است و به هیچ عنوان با واقعیات جور درنمی‌آید، افزود: ریزش بورس ناشی از اتفاقات اخیر بوده است، مسئولان باید پای مردمی کردن اقتصاد بایستند.
مدیرعامل شرکت فرابورس ایران تاکید کرد: گاهی ممکن است مشکلاتی به صورت ناخواسته در کشور رخ دهد که در بورس اثر منفی بگذارد، بهتر است دولت آنها را در هیات دولت برطرف کند تا دستگاه‌ها با هماهنگی یکدیگر به فعالیت بپردازند.
دولت مخالف قیمت‌گذاری دستوری است
مدیرعامل شرکت فرابورس ایران به مطرح شدن قیمت‌گذاری دستوری اشاره کرد و گفت: به کار گرفتن این اقدام فقط باعث ایجاد رانت برای سفته‌بازان می‌شود، این موضوع باید مدنظر قرار گیرد که قیمت‌ها فقط باید از طریق بازار تعیین شوند.
هامونی با بیان اینکه با قیمت‌گذاری دستوری علاوه بر ایجاد رانت برای سفته‌بازان، زمینه به دست آوردن رانت اطلاعاتی برای برخی از سهامداران فراهم می‌شود تا به دستگاه‌های مزبور دسترسی پیدا کنند، خاطرنشان کرد: مکانیزم قیمت بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، برای مثال با تعیین قیمت کالا در بورس کالا و برق در بورس انرژی رانت اطلاعاتی خودبه‌خود از بین می‌رود و می‌توان شاهد ایجاد شفافیت در انجام معاملات باشیم.
مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه باکشف قیمت‌ها از طریق عرضه و تقاضا زمینه پیش‌بینی‌پذیر شدن معاملات و رقابت‌پذیری بازار فراهم می‌شود و در این صورت بازار تحلیل‌پذیر خواهد شد، گفت: با رقابت‌پذیری بازارها به طور حتم قیمت‌ها به قیمت‌های واقعی نزدیک‌تر و یارانه‌ها هدفمندتر خواهد شد که این موضوع زمینه اصلاح الگوی مصرف را فراهم و مسئله کسری بودجه دولت را برطرف می‌کند.
وی اظهار داشت: با رقابت‌پذیر شدن اقتصاد، قیمت‌ها از حالت دستوری خارج می‌شوند و بازار رقابتی‌تر عمل خواهد کرد، در نهایت با مدیریت کسری بودجه دولت، زمینه کنترل تورم نیز فراهم خواهد شد.
وی با بیان اینکه هماهنگی‌های خوبی بین بورس و بانک مرکزی برای بهبود وضعیت بازار صورت گرفت تا بتوان شاهد بازگشت دوباره روند صعودی به بازار باشیم، گفت: دولت خود مخالف قیمت‌گذاری دستوری بود و از مواضع اعلام شده کوتاه آمد که این موضوع خود نوعی موفقیت و برای اقتصاد مردمی نوعی دستاورد محسوب می‌شود.
انجام حمایت حقوقی از بازار تا یک ماه
هامونی به حمایت حقوقی‌ها از بازار اشاره کرد و افزود: زمانی که وعده حمایت حقوقی‌ها از بازار داده شد قرار بر کاهش نرخ دلار تا ۱۵ هزار تومان یا تصمیم‌گیری برای قیمت‌گذاری دستوری فولاد و خودرو نبود، چنین صحبت‌هایی به شدت روند بازار را تحت تاثیر خود قرار داد.
مدیرعامل فرابورس ایران به تلاش‌های صورت گرفته برای بازگرداندن رشد به بازار سهام اشاره کرد و افزود: هر آنچه که در توان وزارت امور اقتصادی و دارایی، شورای عالی بورس و سازمان بورس بود انجام شد تا بورس به روند صعودی خود بازگردد.
وی اظهار داشت: از بازارگردانی گرفته تا تغییر ریزساختارها و مذاکره با حقوقی‌ها برای بهبود وضعیت بازار انجام شد، در واقع اقداماتی را که مسئولان در بازار سرمایه می‌توانستند انجام دهند تا روند بازار بهتر شود صورت گرفت، اما اقدامات به کار گرفته شده با نتیجه مثبت همراه نبودو متغیرهای کلان دیگری نیز در این روند اثرگذار بودند.
هامونی با بیان اینکه از زمانی که وعده حمایت حقوقی‌ها داده شد تا یک ماه، حقوقی‌ها هر روز صبح با هماهنگی شرکت بورس تهران و سازمان بورس از بازار حمایت کردند، گفت: با این اقدام وضعیت بازار بهتر و روند معاملات ثبات پیدا کرد اما بعد از ایجاد برخی از ناهماهنگی‌ها که به آن اشاره کردم، روند بازار تغییر کرد و دیگر شاهد تاثیر مثبت حمایت حقوقی‌ها از بازار نبودیم.
مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه ما نمی‌توانستیم به نمایندگی از همه ارگان‌ها اعلام کنیم بازار باید مثبت شود، افزود: دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ زمانی که امکان فروش سهام عدالت در بازار فراهم شد، در مذاکرات انجام شده با بانک مرکزی اعلام کردیم که بهتر است برای بهبود وضعیت بازار کارت اعتباری سهام عدالت اعطا شود تا از این طریق فشار فروش در بازار کاسته شود، اکنون نهایی شدن اجرای این اتفاق در حال انجام است و زیرساخت‌های لازم برای آن فراهم شده است.
افزایش فرصت تحلیل در بازار سهام با وجود دامنه نوسان
هامونی به تصمیم اتخاذ شده از سوی شورای عالی بورس برای تغییر دامنه نوسان و تاثیر آن در روند معاملات بازار اشاره کرد و گفت: بحث ریزساختارها مانند تغییر دامنه نوسان می‌تواند به لحاظ روانشناسی تا حدی کنترل و کمک‌کننده به بازار باشد زیرا مردم از این طریق تصور می‌کنند که سهام آنها در جهت روند صعودی با رشد زیادی همراه می‌شود و در جهت منفی کمتر افت خواهد کرد.
مدیرعامل فرابورس ایران با اشاره به اینکه قیمت‌گذاری سهام از طریق تحلیل بنیادی صورت می‌گیرد، اظهار داشت: بهتر است این موضوع مدنظر قرار گیرد که در تحلیل‌های صورت گرفته در بازار برای خرید سهام باید بنیاد اقتصاد در نظر گرفته شود و از این رو باید مدنظر داشت که تغییر ریزساختارها فقط فرصت تحلیل و بررسی سهام را به مردم می‌دهند.
هامونی اظهار داشت: عوامل بنیادین حاکم بر صنایع مختلف باید با برنامه‌های بهینه و سازگارهمراه باشد و رئیس فعلی سازمان بورس اکنون به دنبال این اقدام است.
مدیرعامل فرابورس ایران در ادامه به برداشته شدن دامنه نوسان در معاملات بورس تاکید کرد و افزود: به لحاظ کارشناسی مدافع برداشته شدن دامنه نوسان هستم اما این اقدام باید در شرایط خاص رخ دهد تا فرصت بیشتری را به مردم برای تحلیل بدهد.
وی با بیان اینکه در مورد باز شدن یا حذف دامنه نوسان باید دو نکته مدنظر قرار گیرد، اظهار داشت: ممکن است در زمانی اعلام شود که برای بهبود وضعیت بازار دامنه نوسان حذف شود یا دامنه نوسان وجود داشته باشد اما میزان نوسان آن به ۱۰ درصد افزایش پیدا کند در این زمان و بین دو گزینه موجود، برداشته شدن دامنه نوسان را انتخاب می‌کنم.
هامونی خاطرنشان کرد: تا مدت‌زمانی در «تابلو ج بازار پایه» دامنه نوسان وجود نداشت، اما «تابلو ب» با دامنه نوسان ۱۰درصدی همراه بود، تحت این شرایط «تابلو ب» که دارای محدودیت نوسان بود نوسان بیشتری را نسبت به «تابلو ج» تجربه کرد که هیچ دامنه نوسانی را دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ نداشت.
به اعتقاد مدیرعامل فرابورس ایران برداشته شدن دامنه نوسان بورس به عنوان اقدامی مثبت تلقی می‌شود که می‌تواند باعث ایجاد نظم بخشیدن در معاملات این بازار شود، اما موکدا این امر باید با برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن تدابیر ویژه صورت بگیرد.
افق برنامه‌ریزی سهامداران در بازار سرمایه
وی در ادامه این گفت‌وگو سهامداران را مورد خطاب قرار داد و به آنها توصیه کرد: سهامداران اگر از آموزش لازم برای سرمایه‌گذاری در بورس برخوردارند می‌توانند به صورت مستقیم سرمایه‌های خود را وارد این بازار کنند اما اگر از اطلاعات لازم برخوردار نیستند و فقط به منظور سرمایه‌گذاری در بازاری شفاف به دنبال سرمایه‌گذاری در این بازار هستند، ورود مستقیم آنها به این بازار مضر است و ضرر و زیان حتمی این افراد را به دنبال خواهد شد.
هامونی با تاکید بر اینکه افق برنامه‌ریزی سهامداران برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه از دیگر عوامل اثرگذار در معاملات بورس است، گفت: در ابتدا باید مشخص شود که سهامداران در این بازار به دنبال سرمایه‌گذاری یک ماهه یا سرمایه‌گذاری بلندمدت هستند، زیرا پرتفوی این افراد باید متفاوت و متناسب با افق سرمایه‌گذاری آنها باشد.
مدیرعامل فرابورس ایران درجه ریسک‌پذیری و ریسک‌گریزی برای سرمایه‌گذاری در بورس را موضوعی بااهمیت در این بازار دانست و افزود: برای دو فرد با پس‌انداز، افق برنامه‌ریزی و با میزان سواد مالی یکسان اما با دو درجه ریسک‌گریزی متفاوت باید دو روش مختلف نیز برای سرمایه‌گذاریآن‌ها در بورس در نظر گرفت.
هامونی با اشاره به روند معاملات بورس در سال ۱۴۰۰ گفت: نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی را از وضعیت بازار برای سال آینده ارائه داد اما این موضوع باید مدنظر قرار گیرد که زمانی که بورس ایران مردمی باشد، اقتصاد ایران بسیار بهتر خواهد شد.
